چکیده:
کردی از کهن ترین زبانهای ایرانی و از شاخه شمال غربی آنهاست . این زبان بـه چنـدین گویش تقسیم میشود که در میان آنها کرمانجی بیشترین گویشور را در سـطح جهـان دارد. کرمانجها در منطقه وسیعی از آسیای میانه و خاورمیانه تا شرق اروپا زندگی میکننـد. اکثـر گروههای کرمانج ایرانی در زمان شاه عباس صفوی به دلایل سیاسی از نقاط غربی کشور به خراسان کوچانده شدند. بخشی از این اقوام سیصد سال بعد به امر نادرشاه افشار به نواحی کوهستانی شهرستان رودبار در جنوب استان گیلان مهاجرت کردند. مهاجرت هـای مـذکور در طول تاریخ و جدا افتادن گروههای مختلف کرمانج از یکـدیگر کـه خـود بـه تضـعیف جایگاه قومی و قدرت رسانه ای آنها انجامیده منجر به تاثیرپذیری این گویش از سایر زبانها شده است . در گویش کرمانجی خراسان ، جایگاه ارگتیو (نظام کنایی) و جنس در اسـامی و ضمایر، در مقایسه با کرمانجی معیـار ضـعیف شـده اسـت . در کرمـانجی رودبـار فراتـر از تغییرات مذکور، و متاثر از ویژگیهای دستوری زبـان فارسـی، گونـه متفـاوتی از مجهـول ترکیبی شکل گرفته ، نظام کنایی به نظام فاعلی- مفعولی تغییر یافته و نشـانه هـای جـنس از بین رفته است . این پژوهش ، ضمن تدقیق در گویش کرمانجی گویشـوران روسـتای گوفـل شهرستان رودبار، میکوشد با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای- میدانی به بررسـی تغییـرات گویش کرمانجی رودبار نسبت به گونه های متقدم این گویش و دلایل این تغییرات بپردازد.
خلاصه ماشینی:
کتابشناسی تفصیلی در فهرست منـابع ذکـر شـده است : رحیمـی دویـن (١٣٧٠)؛ جلایریـان (١٣٧١)؛ ترقـی اوغـاز (١٣٧٩)؛ دانـش پـژوه (١٣٨٩)؛ مصطفوی گرو (١٣٨٦)؛ قنبری بیگلر و همکاران (١٣٩٢)؛ دانش پژوه و کریمـی دوسـتان (١٣٩٣)؛ امامی و سبزه (١٣٩٢)؛ علیزاده و تقوی گلیان (١٣٩٢).
در فراینـد تبـدیل نظـام کنایی به نظام فاعلی- مفعولی در گویش کرمانجی رودبار تمایز میان ضمایر فاعلی و غیرفـاعلی و جایگاه آنها در جمله حفظ و حتی تقویت شده است .
در پایشی که در سال ١٣٩١ به وسیلۀ پرسشنامه از میان ١٠٠ نفر از دانش آموزان مـدارس شـهر شیروان و خانواده های آنها صورت پذیرفته است ، نتایج زیر دربارة ساخت نحوی گویش سـاکنان این شهر حاصل شده است : جدول d: انواع نظام نحوی در گویش کرمانجی شهر شیروان نظام حالت دهی درصد ارگتیو %54 افقی (فاعل و مفعول در حالت غیرمستقیم قرار دارند) %26 ارگتیو- فاعلی %5 سه گانه %2 فاعلی- ارگتیو %5 فاعلی- مفعولی %8 پژوهشگران از پایش فوق نتیجه گرفته اند تبدیل نظام ارگتیو به فاعلی- مفعـولی در کرمـانجی خراسان فرایندی تـدریجی اسـت و مـیتـوان طیفـی از مراحـل مختلـف ایـن تغییـر را در میـان گویشوران کرمانج خراسان مشاهده کرد (تقـوی و علیـزاده ،١٣٩٤: ١٨-١٩).