چکیده:
اقتصاد اسلامی پسوند اصطلاحات گوناگونی چون:علم،نظام، مکتب،حقوق،فلسفه و...است.ازاینرو،بدون تعیین پیشوند آن،دارای مفهوم جامعی است که میتواند شامل همهء این مقولات شود.موضوع این طرح جامع،اقتصاد اسلامی به مفهوم عام آن است که مقولات نه گانهء زیر را دربرمیگیرد: 1.فلسفهء اقتصاد اسلامی،2.اهداف اقتصاد اسلامی،3.مذهب(مکتب) اقتصادی اسلام،4.حقوق اقتصادی،5.اخلاق اقتصادی اسلام،6.نظام اقتصادی اسلامم،7.نظامسازی یا مهندسی نظام اقتصادی اسلام،8.علم اقتصاد اسلامی،9.توسعهء اقتصادی با نگرش اسلامی. به صورت منطقی این طرح،به نه کلان طرح و هریک نیز به چند طرح کوچکتر تقسیم میشود.بدینترتیب نقشهء تحقیقات گسترده،جامع،و نظاممند شکل میگیرد. از نگاه مجلهء«پژوهش و حوزه»نشان دادن افقهای پژوهشی و پژوهش در قلمرو تعامل دین و علوم انسانی و نیز قلمرو دانشهای نوبنیاد دینی از منزلتی ویژه برخوردار است. دانش اقتصاد اسلامی از جمله دانشهای نوبنیاد دینی است که در قلمرو تعامل دین و علوم انسانی متولد شد.این علم،در مسیر رشد و بالندگی خود بیگمان امروزه از موفقترین عرصههای دانشآفرینی و دارای نتایج کاربردی در حوزهء علمیه میباشد. به حق علامه شهید صدر نقطهء اتکا و اوج این حرکت تلقی میشود؛اما شاگردان مکتب او نیز گامهای بلندی در این زمینه برداشتهاند. گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهء اسلامی در این نوشتار موضوعات،ابعاد و ساختار پژوهشی در قلمرو دانش اقتصاد اسلامی را در چارچوب یک سیستم پژوهشی معرفی کرده است.به نظر میرسد پژوهشگران عرصهء اقتصاد اسلامی،میتوانند چارچوب خوبی را در این طرحواره برای آیندهء پژوهش خود دریابند. گفتنی است که این طرح هنوز نهایی نیست.از اینروی پژوهشگاه و فصلنامه از دیدگاههای اصلاحی در اینمورد-در کنار طرحهای مشابه در قلمرو سایر علوم- استقبال میکند.
خلاصه ماشینی:
"ازاینرو،تشریعاتی که چنین روابطی را براساس دیدگاه اسلام از عدالت تنظیم میکند،از جهت نظری میتواند ثابت باشد؛زیرا برای حل مشکلات ثابتی است؛پس طبیعی است که اسلام،اصول نظری و تشریعی خود را به صورت اصولی ثابت که میتواند روابط انسانها را با یکدیگر در عصرهای گوناگون تنظیم کند،ارائه دهد؛ولی این بدان معنا نیست اسلام دربارهء جهات متحول زندگی انسان،یعنی رابطهء انسان با طبیعت اهمال کرده است؛زیرا تحول این رابطه و پیشرفت انسان در استفاده از طبیعت،طرحی را که عدالت اجتماعی بر آن مبتنی است، تهدید میکند.
اشکال دیگر این است که وقتی سخنان شهید صدر(ره)در ضرورت وجود منطقة الفراغ، با نظر وی در تبیین حدود منطقة الفراغ کنار هم گذاشته شود،خود به خود،این نتیجه حاصل میشود که طرح تشریعی در روابطی که شارع در آنها حکم لزومی کرده است،از سوی تغییر رابطهء انسان با طبیعت تهدید نمیشود؛یعنی تغییر رابطهء انسان با طبیعت هیچگاه سبب نمیشود که ولی فقیه در روابطی که موضوع وجوب یا حرمت قرار گرفته است،مجبور شود به ملاک مصالح،حکم آنها را تغییر دهد؛درحالیکه هیچ دلیلی بر این مطلب اقامه نشده است.
بیتردید اولین قدم برای اسلامی کردن اقتصاد ایران ارائهء طرحی روشن از نظام اقتصادی اسلام است که از سویی با آموزهها و احکام اسلامی سازگار باشد و از سوی دیگر مشتمل بر الگوهای راهبرد و کاربردی قابل دفاع و اجرا باشد و این مهم جز با تحقیقی جامع که از جهانبینی و فلسفهء اسلامی آغاز و به الگوهای کاربردی مشخص ختم شود،ممکن نیست."