چکیده:
دینپژوهی،رشتههای مختلفی است که با روشهای گوناگون، ابعاد مختلف دین را برمیرسد.روش و رویکردهای دینپژوهی با توجه به پیشفرضهای محقق،تخصص و نوع جهانبینی و تفسیر او از دین تفاوت میکند. این مقاله با عنایت به تفاوت معنایی روش عام و خاص و نیز با توجه به تمایز روش،رویکرد و رهیافت به انواع روشها و رویکردهای جریانهای دینپژوهی میپردازد. روش و رویکردهای بروندینی شامل روشهای تفهیمی و تفهمی(روش هرمنوتیکی و پدیدارشناسانه)،روش پوزیتویستی،روش تعلیلی(رویکرد جامعهشناختی،روانشناختی و مردمشناختی)،روش عقلی«رویکرد معتزلی،اشعری و امامیه)و روش نقدی(رویکرد عقلی،پوزیتویستی، پراگمانیستی و فلسفه تحلیلی)از موضوعهایی است که در این نگاشته تبیین شده است.رویکردهای دروندینی با گرایشهای ظاهرگرایی و اخباریگری بخش دیگر این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"4. یونگ گرچه توانست آثار مثبت تعالیم دینی را در بیماران خود پیدا کند،لکن رویکرد وی به دلیل آنکه مبتنی برپایهء عقلانی و فلسفی محکمی نبوده و حتی تصویری مادی از خداوند ارائه میکند،فاقد اعتبار و غیر قابل توصیه برای دستاندرکاران تعالیم مذهبی است.
رویکرد نقلی در روش تعلیلی که به بیان علل پیدایش دین میپردازد،یکی از رویکردهای موجود، استفاده از نقل معتبر است؛یعنی پس از آنکه با روش عقلی و برهان یقینی وجود خداوند و ضرورت بعثت پیامبران و همچنین عصمت و اعتبار کلام پیامبران اثبات شد،از وحی الهی برای فهم علل پیدایش دین،عوامل و زمینههای دینداری استفاده میشود.
بلکه روش کارکردگرایانه برای کسانی است که به جای کشف نتایج عملی عقاید دینی،نگاه کارکردی به گزارههای دینی را در مقام معرفتشناختی گزارههای دینی اعمال میکنند؛یعنی بدون توجه به صدق و کذب عقاید دینی-و حتی با اعتقاد به صدق و کذب گزارههای دینی-تنها به تأثیرات مثبت یا منفی باورهای دینی مینگرند و صدق،به معنای مصلحت و منفعتگرایی و نه مطابقت با واقع معنا میشود.
پس باید دید منظور ایشان از ملامت عقل چیست؟ به نظر میرسد مقصود عرفا ضدیت با روش عقلی نبوده است،بلکه اشاره به این نکتهء عمیق است که گاهی عارف در کشف و شهودش حقایقی را درک میکند که چه بسا عقل در برخورد اول از تفسیر آنها ناتوان است؛یعنی عقل آنها را فوق عقل و نه صد عقل مییابد.
پایبندی ایشان به مبانی عرفان نظری و مشاهدات عارف،موجب میشود متون دینی را به نحوی سازگار با آن روش تبیین کنند و در پاسخ مخالفان این قبیل«تأویل»پاسخ دهند:متون دینی هرکدام ظاهر و باطنی دارد که ظاهر آن همان است که فهم عرف به آن نائل میشود و چنین تأویلهایی در حقیقت بیان باطن آنها است."