چکیده:
«جهش» (در فارسي ميانه ĵahišn)، كه علاوه بر معناي مشهور آن در معناي «بخت و اقبال» هم شواهد بسياري در فارسي ميانه و دري دارد، لغتي است با اشتقاق نامعلوم و اگرچه بعضي دانشمندان از سال ها قبل به جست وجوي ريشه آن برآمده اند، راي هيچ يك از آنها در اين باب درست نيست. در اين نوشته كوشش در اثبات اين نكته بوده كه اشتقاق «جهش» و بعضي كلمات هم ريشه با آن چون «جستن» (در فارسي ميانه ĵastan) و ĵadag را بايد در ريشه yat- يافت كه معناي اصلي آن «محكم ايستادن» است و بر اثر بعضي تحولات معنايي معاني تازه به خود گرفته است.
خلاصه ماشینی:
در این نوشته کوشش در اثبات این نکته بوده که اشتقاق «جهش » و بعضی کلمات هم ریشه با آن چون «جستن » (در فارسی میانه astanj) و adagj را باید در ریشة -yat یافت که معنای اصلی آن «محکم ایستادن » است و بر اثر بعضی تحولات معنایی معانی تازه به خود گرفته است چکیده : .
ایـن حـدس مانند بعضی دیگر از حدس های این نویسنده هیچ اساسی ندارد، علی الخصوص که توجـه نمی کند آنچه نوبرگ nyisaj خوانده همان nahisj است که از فعل astanj در معنای دوم یـا معنای مجازی آن («اتفاق افتادن ») مشتق شده است ١.
ĵadišn یا gadišn یعنی «عرض » و ĵahišnīg و pad ĵastag هم یعنی «عرضی »؛ ولی این دو کلمه ، اگر حرف شکی درست باشد، که gadišn ← کلمه ای که در پهلوی اشکانی با y شروع شود و در پهلوی با ̂j ممکن نیـست در اوسـتایی با g شروع شود و لاجرم در آنجا باید به دنبال ریشه ای گشت که مصدر به y باشد، و ایـن ما را به ریشة -yat راه می برد که اشتقاق جستن را باید در آن جست و نه جای دیگر.
به عبارت دیگر، با آنکه احتمالا نظریة تیمه در باب معنای اصلی فعل -yat درست است («احتمالا» گفتیم ، چون در اصل هندواروپایی ریشه تردید است )، باز هم باید توجه داشت که فعل -yat، چنان که گرشویچ هم در جایی توجه کرده (نک : گرشویچ ١٩٥٩: ٣٢٨)، در زبان های ایرانی معنای فعل حرکتی گرفته ، و این را شواهد مذکور در نوشتة گرشویچ و بنونیست به خوبی معلوم می کنند.