چکیده:
براساس اصل نود و نهم قانون اساسي نظارت بر انتخابات بر عهده شوراي نگهبان است. درباره ي ماهيت اين نظارت ديدگاه هاي متفاوتي مطرح شده است؛ برخي ماهيت نظارت را استصوابي و برخي آن را استطلاعي مي دانند. نظريه ي ديگري كه در اين زمينه مطرح شده است، نظريه «نظارت انتخاباتي» است. بر اساس اين نظريه، كاربرد نظارت استصوابي و استطلاعي، هر كدام به تنهايي در حوزه حقوق خصوصي است، ولي نظارت بر انتخابات از مقوله حقوق عمومي است. از اينرو، ماهيت نظارت شوراي نگهبان بر انتخابات، نه استصوابي يا استطلاعي، بلكه «نظارت انتخاباتي» است. در اين نوشتار نظريه مذكور با رويكردي فقهي ـ حقوقي بررسي و نقد مي شود. براساس يافته هاي اين تحقيق، تعريف نويسنده محترم از نظارت استصوابي و انتخابي كامل نيست و نميتوان كاربرد نظارت استصوابي و استطلاعي را به حقوق خصوصي منحصر نمود، زيرا ماهيت نظارت با توجه به جايگاه ناظر و استقلال و يا عدم استقلال وي تعيين ميشود و ماهيت نظارت شوراي نگهبان بر انتخابات به ادله متعدد «نظارت استصوابي» است و تفسير شوراي نگهبان نيز مويد اين تحليل و تفسير است.
خلاصه ماشینی:
"2. نویسنده در توضیح ریشه و اساس نظارت انتخاباتی میگوید «قانونگذار قانون اساسی، تعیین شرایط و کیفیت نظارت بر انتخابات را بر عهده شورای نگهبان گذاشته است و مرجع دیگری حق وضع قواعد در این زمینه را ندارد»، ولی هیچ اصلی در قانون اساسی دال بر قانونگذار بودن شورای نگهبان وجود ندارد و تهیه قانون، موضوع اصل یکصد و هشتم اختصاص به دوره اول دارد؛ زیرا براساس اصل مذکور «قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آنها و آیین نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیلهی فقهای اولین شورای نگهبان تهیه و با اکثریت آراء آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر انقلاب برسد.
» نظارت شورای نگهبان بر مجلس در امر قانونگذاری منافاتی با قانونگذاری مجلس در امر انتخابات ندارد، زیرا آن شورا تنها از دو جهت مذکور بر مصوبات مجلس نظارت دارد و قانون انتخابات و یا قانون نظارت بر انتخابات مصوب مجلس نیز مانند سایر قوانین از این دو جهت بررسی میشود و تصمیم نهایی با شورای نگهبان است و میتواند این قوانین را تأیید نکند بنابر این نمیتوان گفت مشمول نظارت، برای ناظر، تعیین قواعد و تکلیف میکند، ولی اگر راهکاری اندیشیده شود تا قوانین نظارت توسط نهاد ناظر تهیه شود، نظارت با استقلال بیشتری اعمال میشد."