چکیده:
سرشت نیایش در ادیان توحیدی دارای دو سوی اصلی است که عبارت است از: خداوند ـ انسان . در سمت اصلی این سرشت ، خداوند قرار می گیرد که ایمان به او باعث شکل گیری نیایش می شود. این ایمان عبارت است از اعتقاد به وحدانیت او و داشتن ایمان به اینکه تنها او شنونده هر نیایش است . اعتقاد به توحید خداوند در نیایش دین دارانه ، زمانی معنا می یابد که انسان بداند، شرط آغاز هر نیایش داشتن روح یکتاپرستی و اعتقاد به وجود صفاتی در خداوند برای برآوردن هر نیایش است . این صفات در کنار اعتقاد به روح یکتا پرستی اصلی مهم در سرشت نیایش است که در هر یک از سه دین توحیدی به آن توجه گردیده است . صفاتی که توجه به آنها در نیایش ضروری است . این صفات گاه جنبه ای تنزیهی و گاه وجهی تشخص وار پیدا کرده و اثر مستقیمی در سرشت نیایش به درگاه خداوند دارد. محور اصلی این پژوهش بررسی این صفات در ادیان توحیدی و تاثیر آنها در سرشت نیایش می باشد. با مطالعه منابع سه دین ابراهیمی می توان صفات خداوند را در هر دین بررسی کرده و مشاهده کرد که در این خصوص سه نظر کلی میان عالمان ادیان ابراهیمی وجود دارد. نخست : تنزیه محض ، دوم : تشبیه و تجسیم صرف و سوم : نظر تعادل میان تنزیه و تجسیم و در پایان به این نتیجه رسید که راه ورود به سرشت نیایش و تحقق آن توجه به تعادل میان تشبیه و تنزیه است .
خلاصه ماشینی:
"ک به برومر، ١٣٩٣ش : صص ٧٩ ـ ١١٦) این نکته که آیا عقل و اندیشه بشر قادر است به خودی خود بفهمد که ذات خداوند دارای چه صفاتی است و چه صفاتی را ندارد، یا قادر نیست و آیا اساسا میتوان برای خدا صفاتی برشمرد و به شناخت آنها نائل شد یا نه یکی از جنبه های مهم خداشناسی نزد عالمان سه دین ابراهیمی یعنی یهودیت ، مسیحیت و اسلام ، می باشد.
هر چند اعتقاد به تنزیه محض در خصوص پروردگار با عنایت به برخی از آیات عهد عتیق ، که بیانگر صفات کمالی و منزه از تجسیم و تشبیه و مبرا از رؤیت خداوند(سفر خروج ، باب ٢٤، آیه ١٦؛ همان ، اشعیا، باب ٤٢، آیه ٩؛ همان ، ملاکی، باب ٣، آیه ٦؛ همان ، سفر لاویان ، باب ١١، آیات ٤٥-٤٤؛ همان ، سفر تثنیه ، باب ٤، آیه ٣١؛ همان ، آیات ١٦-١٥؛ همان ، سفر اعداد، باب ٦، آیه ٢٥؛ همان ، مزامیر، باب ٤، آیه ٧٦؛ همان ، ارمیا، باب ٣٢، آیه ١٧) شکل گرفته ، اما بنا به نص بسیاری از آیات تورات ، تعابیر تشبیهی و تصور انسان انگارانه در الهیات یهود نقش محوری دارند.
(برومر، ١٣٩٢ش : ص ٣٢٤(تعلیقات ویراستار) ) میتوان گفت محور اصلی تفاوت و یا شبیه بودن سرشت نیایش در سه دین ابراهیمی با عنایت به همین نکته یعنی در نظر گرفتن تنزیه یا تشبیه و تعادل میان آن دو در بیان صفات خدا و ارتباط با خداوند متعال و تصویری که از او برای پیروان هر دین ترسیم شده ، ظهور و بروز میکند."