چکیده:
آوازه و شهرتی که داستان رستم و سهراب در میـان مـردم داشـت و نیـز پایـان غم انگیز این داستان ، سبب شد داستان هایی به تقلید از آن ساخته شود که برزونامه یکی ازآن ها است وروایت های متعددی ازآن ، به نظم و نثر بـاقی مانـده اسـت . ساختاربرزونامه ها از نظر ویژگی های حماسی، حـوادث وقهرمانـان داسـتان ، بـا یک دیگر تفاوت های چشم گیری دارد. با بررسی روایت های برجای مانده از زندگی برزو، میتوان حوادث زندگی او را از کودکی تا هنگام مرگ ، دنبال نمود و به یک طرح کلی دست یافت . نکته ی در خور توجه این است که در متن برزونامـه هـای منظوم موجود، اثری از مرگ برزو نیست و تنها در روایت های عامیانه اسـت کـه میتوان اشاره های متعددی از چگونگی مرگ او به دست آورد. وجه مشترک ایـن روایات آن است که برزو پس از مرگ رستم و اغلب در دوران کین خواهی بهمن ، به دست دیوان کشته میشود. یگانه روایت منظومی که از مـرگ بـرزو در دسـت داریم ، روایتی است از نبرد اوبا «مهراس دیو» که بـه برخـی دسـت نـویس هـای شاه نامه الحاق شده است . در این مقاله نخست مهم ترین پهلوانی هـای بـرزو را در چهار دسته روایات مجزا که از او برجای مانده است ، برمـی شـماریم ؛ سـپس بـه بررسی روایتی منظوم از پایان زندگی اوو زمان احتمالی پیدایش آن می پردازیم
خلاصه ماشینی:
"ج ) این نکته که وقوع حوادث برزونامه در برخی دسـت نـویس هـا گـاهی در دوران کیکاووس و گاهی در دوره ی کی خسرو معرفی شده است ، همچنین محل قرار گـرفتن این داستان ، در برخی دست نویس های شاه نامـه ، پـس از «داسـتان رسـتم و سـهراب » و گاهی پس از «داستان بیژن و منیژه » است ، به احتمال زیاد به این دلیل است که صـورت اولیه ی روایت نخست برزونامه ی کهن ، مربوط به دوران کیکاووس بوده اسـت ؛ امـا بـا گذشت زمان و همزمان با حذف داستان مـرگ بـرزو بـه دسـت مهـراس دیـو و الحـاق داستان های دیگری مانند سوسن رامشگر، سرگذشت این پهلوان را به دوران کی خسـرو رسانده اند و اگر شمس الدین کوسج در قرن هشتم ، در منظومه ی خـود، از کشـته شـدن سیاوش به دست افراسیاب یاد میکند، به این دلیل است که در عصر او، دو روایت نبرد برزو با رستم و داستان سوسن رامشگر، هردو بـا هـم تلفیـق شـده و بـه صـورت یـک روایت درآمده بود؛ همچنین وقوع این دو روایت را نیز به دوران کی خسرو نسـبت داده بودند؛ اما از آن جا که در ذهن برخی کاتبان ، این نکتـه فرامـوش نشـده بـود کـه وقـوع حوادث این داستان ، در اصل مربوط به دوران کی کاووس است ، در متن سروده شـده ی کوسج ، دست برده و ضبط کی خسرو را به کی کاووس تغییر داده اند."