چکیده:
فعل هاي مركب در زبان فارسي از زايايي بالايي برخوردارند. اين فعل ها، از يك طرف ساختاري تركيبي و نحو بنياد دارند، اما از طرف ديگر، عملكرد آن ها در نحو يكپارچه و به صورت يك هسته واژگاني منسجم است و هم چنين درونداد فرايندهاي ساختواژي قرار مي گيرند. در اين پژوهش، فرض بر اين است كه فعل هاي مركب عمل كرد دوگانه صرفي-نحوي دارند. هدف پژوهش حاضر اين است كه نشان دهد فعل هاي مركب ساخته شده با فعل سبك «كرد» در زبان فارسي داراي ساخت اشتقاقي فازگونه هستند. داده هاي تحقيق، نمونه هايي از فعل هاي مركب هستند كه از فرهنگ دو جلدي سخن استخراج شده اند. مبناي نظري اين تحقيق با روش هاي اشتقاقي مطرح شده در آثار چامسكي (۲۰۰۰؛ ۲۰۰۱؛ ۲۰۰۸) ، مرنتز (۲۰۰۱؛ ۲۰۰۷) هم سويي دارد، هرچند از بعضي مفاهيم نظري در نظريه هاي ساختواژي همچون ليبر (۱۹۸۰) هم استفاده شده است. نتايج نشان مي دهند كه فعل هاي مركب داراي اشتقاقي فازگونه اند. در زبان فارسي، ريشه فعل و جزء غيرفعلي در دامنه يك فاز ساختواژي ادغام مي شوند سپس آن ريشه ها براي رفع نيازهاي اشتقاقي يا محاسباتي به پوسته آن فاز ساختواژي حركت مي كنند كه در آن جايگاه تحت تاثير عمليات هاي نحوي مي توانند به جايگاه هاي نحوي حركت كنند و گسترش يابند.
خلاصه ماشینی:
"1 Distributed Morphology 2 Frozen 3 Criterial freezing در این پژوهش تلاش میشود تا طبق رویکرد اشتقاق فـاز نشـان داده شـود کـه فعـل هـای مرکب ساخته شده با فعل سبک "کردن " در زبان فارسی عملکردی فازگونه دارنـد.
یکی از شواهد این است که جزء غیرفعلی برای ایـن کـه بـا فعـل سـبک در یـک دامنـۀ اشتقاق فاز مشترک قرار گیرد و در یک دامنۀ اشتقاقی مشترک با فعل سبک بازنمون و خـوانش شود باید از دامنۀ فاز به پوستۀ فاز حرکت کند.
گاهی حتی ریشۀ فعل به حرکت خود ادامه مـیدهـد و در جایگاهی دورتر از جزء غیرفعلی قرار میگیرد، مانند: ٥- چو آمد ز درگاه مهراب شاد همی کرد از زال بسیار یاد چنین ساختاری نشان میدهد که برعکس کاربرد زبانی در حالت بینشان ، در این چند بیت شعر جزء غیرفعلی در دامنۀ فاز قرار دارد و در آن جا بازنمون شده اسـت طـوری کـه توانـایی حرکت به جایگاه های دیگر ندارد و از نظر آوایی وزن و قافیه شعر را ثابت نگه میدارد.
طبق این رویکرد، فعل های مرکب ساخته شده با فعل "کردن " در زبان فارسی واحدهایی واژگانی هستند که اشتقاق آن ها در حوزه ساختواژه شکل میگیرد و در نحـو ماننـد یک هسته عملکرد دارند اما با وجود این ، پوستۀ فاز اشتقاقی آن هـا در دسـترس عملیـات هـای نحوی و ساختواژی قرار میگیرد و گسترش ساختاری مییابد."