چکیده:
دوران شاهنشاهی کوروش هخامنشی تا پایان دوران داریوش یکم قریب به یک سـوم دوران هخامنشیــان را در بـر می گیرد. بی گمان اقتدار آن دولت در همین عهد به اوج می رسد و آنچه باقی می ماند نتایجی است که بر ساختار اولیه آن تکیه دارد. اهمیت این دوران بر کسی پوشیده نیست و درباره آن نه تنها مورخان و فلاسفه قدیم به سخن نشستهاند بلکه تا به امروز مورخان نامداری در ایران و جهان به داوری و نظاره و اظهار نظر پرداختهاند. هدف از این پژوهش بررسی موارد مشترک و تفاوتهای دوران دو امپراتور مشهور ایرانی می باشد که اساس کار تحقیق را تشکیل میدهد. پژوهش حاضر در مسیر خود تلاش دارد ضمن تحلیل دوران اولیه شاهنشاهی هخامنشی ، حکومت کوروش و داریوش را به عنوان مدل سیاسی و مشابه قدرتهای جدید جهانی در جامعه باستانی معرفی و تبیین نماید.
خلاصه ماشینی:
(گیرشمن ، ١٣٧٢ : ص ١٥٥و١٥٦) در زمان کـوروش و کمبوجیـه کارهـای کشـوری در دسـت یـک نفـر یعنـی همـان سـاتراپ (داندامایف ، ١٣٨٦ : ایران در روزگار مادها و هخامنشیان ، ص ٨١) و به عبارتی همان خشـثرپاون قرار داشت که این واژه به معنـی نگهبـان قـدرت شـاهی اسـت و حتـی داریـوش هـم بـه وجـود خشثرپاون در آراخوسا اشاره کرده است ؛ اما نکته قابل توجه اینجاست که ایجاد خشثرپاون نشـین ها باعث ازبین رفتن واحدهای سیاسی پیشین نشده است .
(محمودآبادی ، ١٣٨١ : ص ١٩١و١٩٢) بیانیه کوروش و داریوش استوانه کوروش بیشتر یک بیانیه است تا یک رویدادنگاری ؛ و در آن رویـدادها بـه سـال و مـاه نوشته نشده اند (رزمجو ، ١٣٨٩ : ص ٦٩و٧٠) در حالی که کتیبه بیستون داریـوش بطـور کامـل بـه رویداد نگاری پرداخته و داریوش مانند یک مورخ به شرح ماوقع پرداخته است ، کتیبه بیستون پس از استوانه کوروش بزرگترین و با ارزشترین بیانیه هـای بجـا مانـده از حکومـت هخامنشـیان اسـت (سامی ، ١٣٤١ : ص ١٣٣) متن استوانه کوروش به دو زبان بابلی و میخی عیلامـی حجـاری شـده است (ماد تا پهلوی ، ١٣٥٠ : ص ٢٣) اما متن کتیبه بیستون به سه زبـان عیلامـی ، بـابلی و میخـی باستان است (شارپ ، ١٣٨٨ : ص ٢٩) 074 نتیجه گیری آنچه در این تحقیق مورد ژوهش قرار گرفت بررسی تطبیقی حکومت هخامنشیان از سال ٥٥٩ پ .
٤. ایسرائیل ، ژرار ، ١٣٨٠ ، کوروش بزرگ بنیادگذار امپراتوری هخامنشی ، ترجمه مرتضی ثاقب فر ، تهران : انتشارات ققنوس ، چاپ اول .