چکیده:
زیدیه یکی از فرق شیعه است که با اعتقاد به امامت زید بن علی بن حسین(ع) و قرار دادن ویژگیهایی خاص
برای امامت، از شیعه امامیه جدا شدند. از قرن دوم تا دهم قمری شاهد حضور زیدیه در ایران و به خصوص
مناطق شمال ایران طبرستان و دیلمان هستیم. میراث علمی و فرهنگی متعددی از زیدیه شمال ایران
یکی از این آثار است. ،» ابوالفضل عباس بن شهردویر دیلمی « متعلق به » تفسیر کتاب الله « باقی مانده که
این تفسیر هنوز به صورت نسخه خطی بوده و نسخه های متعددی از آن گزارش شده است. در این تفسیر در
مواردی گرایش ولایی مفسر و ارادت به امامان شیعه تا امام سجاد)ع( به چشم می خورد و در مواردی دیگر
گرایش زیدی مفسر نیز در تفسیر آیات مشهود است. در این نوشتار به معرفی این تفسیر و تبیین گرایشات
زیدی و ولایی مفسر پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
"تفسیر دو جلدی تفسیر کتاب الله، تألیف ابوالفضل عباس بن شهردویر دیلمی ـ از علمای زیدیه شمال ایران در اواخر قرن هشتم ـ نمونهای از این تفاسیر است.
از جمله این متون، تفسیر کتاب الله است که به نظر میرسد به عنوان یک متن آموزشی در میان طلاب زیدی گیلان و مازندران جایگاه خاصی داشته است.
براساس نسخههای مختلف شناسایی شده از این کتاب، تفسیر کتاب الله، مهمترین متن تفسیری متداول در میان عالمان زیدی ایرانی در فاصله قرن هفتم تا دهم قمری بوده است.
2 نمودهایی از تعلقات ولایی مفسر تفسیر کتاب الله در این تفسیر نشانههای آشکاری از تعلقات ولایی مفسر به چشم میخورد که گاه به صورت نقل روایت از امام علی(ع) و یادکرد از ایشان با عنوان امیرالمؤمنین است و گاه ذیل آیات مربوط به امامت، ولایت و اهلبیت خودنمایی میکند.
موسوی نژاد با استناد به برخی منابع زیدیه ـ مطمح الآمال، تألیف قاضی حسین بن ناصر مهلا (د 1111ق) ـ بر این باور است که تفاوت دیدگاه زیدیه و امامیه در مسئله امامت به معنای عدم قبول و رد دیگر اهلبیت از سوی زیدیه نیست، بلکه آنان همچون امامیه مرجعیت کتاب و عترت را از اساسیترین اعتقادات خود میدانند و حتی از به کار بردن نام امام برای دیگر بزرگان اهلبیت دریغ ندارند و روایات آنان را نقل میکنند و برای آنان احترام ویژهای قائل هستند.
تفسیر کتاب الله، نوشته ابوالفضل عباس بن شهردویر دیلمی از علمای زیدیه شمال ایران در اواخر قرن هشتم است که از مهمترین میراث تفسیری زیدیان شمال ایران به شمار میآید."