چکیده:
حكومت صفويان (907-1142ق/1501-1736 م.) يكي از مهم ترين دوره هاي تاريخي ايران به شمار مي آيد، چرا كه طي آن ايران از ثبات و يكپارچگي برخوردار گرديد، دوراني كه معرف مهارت هاي معماري است. مسجد شيخ لطف الله يكي از اين شاخص هاست. ديگر امپراتوري جهان اسلام، حكومت عثماني (698-1341ق /1299-1923 م.) بود. مساجدي كه براي سلاطين ساخته شدند، نمونه كاملي از ساختار برجسته و آيين زيباشناختي آن دوره محسوب مي شوند. مسجد «سليمانيه» يكي از اين موارد است. سلسله هاي صفوي و عثماني داراي گرايش هاي مذهبي بودند و بازتاب آن را مي توان در هنر و معماري مشاهده نمود. در اين پژوهش براساس روش توصيفي- تحليلي؛ به بررسي تجلي باورهاي ديني و مذهبي در آثار معماري ايران و عثماني، مسجد شيخ لطف الله اصفهان و سليمانيه استانبول پرداخته خواهد شد. پژوهش نشان مي دهد باورهاي ديني حاكمان و سپس، جهان بيني سازندگان در معماري آنها نهفته است و استفاده از دين و مذهب سنگ بناي هر دو حكومت را تشكيل مي داد. نفوذ دين بر هنر و معماري صفوي بيش از عثماني بود. شايد بتوان علت را در معمر بودن حكومت عثماني جستجو نمود كه اوج تاثير باورهاي ديني بر هنر صفوي، با تسامح عثماني در مواجهه با اديان، مقارن گرديد. معمار دربار عثماني در ابتدا كيش مسيحيت داشت. شايد به اين جهت در مسجد سليمانيه، تاثير مسيحيت را مي توان در كنار اسلام تسنن مشاهده نمود، در حالي كه مسجد شيخ لطف الله مبين تفكرات تصوف و شيعي است.
خلاصه ماشینی:
"چکیــده : واژه های کلیدی : صفوی ، عثمانی ، باورهای مذهبی ، معماری ، مسجد شیخ لطـف الله ، مسـجد سلیمانیه ١ دانشجوی دکتری باستان شناسی ، دانشگاه تورین ایتالیا hadipoursoheila@yahoo.
این ویژگی هـا شـامل مسـائلی چـون اعتقاد شدید به امر اعجاز و کرامات اهل اولیاء و عرفا و رشد روزافزون زیارتگاه ها و حتی تکریم و تقدیس علی (ع ) بود؛ گرچه اعتقاد به ولایت امام علی (ع ) یکی از اصول بنیادی شیعه است ، مؤمنان سنی نیز به حضرت علی (ع ) به عنوان امیرالمومنین احترام قائل هستند و طریقت های اهـل تصـوف 2 که به عرفان اسلامی معتقد بودند در ابعادی نامنتظر، رشد و توسعه یافتند.
در کتیبه اول کـه بـالاتر از پنجره های مشبک قرار دارد، شرح آداب ورود به مسجد از قـول پیغمبـر اسـلام (ص ) نقل شده است ، متن ترجمه به شرح ذیل است : (شکل ١٦) به نام خدا، به ذات خدا، از خدا و به سوی خدا و بهترین نام ها همه از آن خداست .
سوره حمد نقوش ، ترکیب بندی و رنگ های مسجد شیخ لطف الله اسلام مبتنی بر توحید است و وحدت را نمی توان با هیچ تصویری نمودار ساخت و بیان کـرد.
١ ترکیب بندی های به کار رفته در مسجد شیخ لطف الله ، به نحوی است کـه از دیوارهـا شـروع می شود و با پیوستگی خاصی فرم مربـع کـف را بـه رأس گنبدخانـه متصـل مـی گردانـد."