چکیده:
تاسیس دارالفنون در سال 1268ق/ 1851م. آغاز رسمی و جدیِ نوسازی آموزش و متعاقبا عصر مبادلات علمی، فرهنگی و هنری با غرب بود. امیرکبیر با رسیدن به مقام صدر اعظمی، خواهان اجرا کردن اندیشه هایی مبنی بر پیشرفت در عرصه آموزش در علوم گوناگون برآمد، از این رو احداث دارالفنون را با به خدمت گرفتن معلمین غربی در اولویت فعالیت های خود قرار داد. از این رهگذر در اندک زمانی پس از فوت امیرکبیر و استخدام معلمین اروپایی و همچنین بازگشت محصلان اعزامی به اروپا، سطح گسترده ای از آموزه ها و باورهای غرب وارد جامعه ایران عصر ناصری گردید، به نحوی که هنر از این قاعده مستثنی نبود. بر این اساس تاثیر آموزه های غربگرایانه دارالفنون بر موسیقی و نقاشی این عصر پرسش مطروحه می باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر تحقیقات جدید به بررسی تاثیر و نقش معلمین دارالفنون در روند غربگرایی در سبکها و شیوه های هنر عصر ناصری (1313-1264ق/ 1895-1847م) و نیز تاثیر آن بر نظام آموزشی در دو حوزه موسیقی و نقاشی پرداخته و آن را مورد بررسی قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
از آنجایی که در آموزش های دارالفنون فعالیت هـای نظـامی در اولویـت قـرار داشـت و چون این آموزش هـا عمومـا بـه سـبک غربـی بـود، وجـود دسـته موزیـک نظـام (مبتنـی بـر شیوه های غرب ) امری لازم شناخته شـد و در انـدک زمـانی بـه خـلاء یـک دسـتۀ موسـیقی نظامی آگاهی یافته و برای رفع آن در اولین گام فردی به نام «ژیبوونی »،١ که مستشار دولتی در تهران و مستخدم قشون ارتش بود، بـه عنـوان طبـل زن آمـوزش گروهـی از محصـلین را برعهده گرفت اما کاری از پیش نبرد (ممتحن الدوله ، ١٣٦٢: ٢٧٧).
با این حال معلمان اروپایی به ویژه در حوزه نقاشی بسیار اندک بودند، اما دانـش آمـوزان اعزامی - در دوره محمدشاه و ناصرالدین شاه به غرب که پس از کسـب آمـوزش هـایی بـه ایران بازگشتند- اکثرا در مدرسه دارالفنون به عنـوان معلـم اسـتخدام گردیـده و بـه تـرویج سبک های اروپایی در میان شاگردان دارالفنون پرداختند که از آن جمله مـی تـوان بـه میـرزا ابوالحسن خان غفاری (صنیع الملک ) (١٢٨٢-١٢٢٢ق / ١٨٦٥-١٨٠٦م ) اشاره نمود.
به هر حال از اواخر عصر ناصری ، دسته های موزیک نظـام در دارالفنـون ، کـه زیـر نظـر افسران فرانسوی و به ویژه لومر تحصیل کرده بودند، به امـر شـاه در میـادین مشـهور شـهر از قبیل میدان و سردر نقارخانه و ارگ تهران ، در نوبت های معینی به نـواختن مشـغول شـدند و حوزه های گوناگونی از موسیقی ایران نیـز تحـت تـأثیر آنـان قـرار گرفـت کـه از آن جملـه می توان به مجالس شاهانه ، تعزیۀ تکیه دولت ، مجالس عروسی و جشـن هـای عمـومی اشـاره نمود (معیرالممالک (الف )، ١٣٩٠: ٦١؛ افضل الملک ، ١٣٦١: ٦٨؛ ویلس ، ١٣٦٣: ٢٦٩؛ سرنا، ١٣٦٢: ٢١٦؛ مستوفی ، ١٣٨٤: ٢٩٤/١).