چکیده:
در تفکرات موجود برنامهریزی، سکونتگاههای انسانی یا شهر هستند و روستا. در واقعیت سکونتگاهها دارای تنوع بیشتری هستند و تعاریف رایج از شهر و روستا به لحاظ اداری، سیاسی و علمی مصداق کامل، مانع و جامع ندارد. رویکرد موجود در تبدیل یک سکونتگاه روستایی به شهر در کشور رویکردی دوارزشی (دو وجهی) است که حاکی از عدم توجه کامل به ابعاد متنوع، خصایص و ویژگیهای این گونه از سکونتگاهها است و فقط تقاضاهای مردمی و عوامل سیاسی در شکلگیری و تبدیل یک روستا به شهر تأثیر دارند .
استفاده از مدلهای مبتنی بر منطق فازی، به عنوان یک رویکرد نسبی، در شناسایی و دستهبندی سکونتگاهها میتواند علاوه بر تنوع بخشی در تقسیمبندی سکونتگاههای انسانی، پایداری و کارآمدی آنها و بویژه روستاهای متقاضی تبدیل شدن به شهر را در پی داشته باشد. تبدیل روستا به شهر بدون ایجاد بسترهای مناسب در ابعاد اجتماعی، اقتصادی, کالبدی و زیربنایی علاوه بر افزایش هزینههای بخش عمومی بدلیل عدم توانایی ساکنین در کمک و تامین هزینهها, سبب افزایش سطح توقع و انتظار ساکنین این سکونتگاهها و تقویت باور تلاش در تبدیل روستا به شهر به منظور جذب حمایتهای مالی و اعتباری جهت توسعه و عمران روستا, میگردد. شناسایی سکونتگاههای مساعد و پیش بینی در خصوص نحوه تغییر و تحول آنها و انجام اقدامات لازم در خصوص بسترسازی مناسب جهت شکلگیری زمینههای اجتماعی, اقتصادی, کالبدی و زیربنایی جهت تبدیل شدن این سکونتگاهها به شهر نه تنها زمینههای مشکلات یادشده را از میان برداشته, بلکه امکان جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی را نیز فراهم آورده و سبب شکلگیری نظامی پویا و متحول از سلسله مراتب سکونتگاهی خواهد شد که از حیات اقتصادی برخوردار بوده و قادر به توسعه و دستیابی به سطوح بالاتر نظام سکونتگاهی بدون نیاز به سرمایه گذاری بخش عمومی خواهد بود. در این مقاله با طرح ناکارآمدی الگوی موجود در تبدیل روستا به شهر، به آزمون چگونگی استفاده از منطق فازی در شناسایی و تبدیل روستاهای مستعد به شهر پرداخته شده است. هدف مطالعه حاضر نیز استفاده از منطق فازی در شناخت سکونتگاههای روستایی مستعد به منظور تبدیل شدن به شهر است، و سوال اساسی که هدف نهایی پاسخگویی به آن میباشد، عبارت است از : آیا شناخت سکونتگاههای روستایی مستعد تبدیل شدن به شهر با رویکرد فازی امکانپذیر است؟ به منظور پاسخ به این سوال و ارزیابی امکانپذیری آن، سکونتگاههای روستایی استان تهران به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب و آزمون کاربرد رویکرد مزبور بر آن اعمال و سکونتگاههای مستعد تبدیل شدن به شهر استخراج گردیده است.
خلاصه ماشینی:
شناسایی سکونتگاه های مساعد و پیش بینی در خصوص نحوه تغییر و تحول آنها و انجام اقدامات لازم در خصوص بسترسازی مناسب جهـت شکل گیری زمینه های اجتماعی , اقتصادی , کالبدی و زیربنایی جهت تبدیل شدن این سکونتگاه ها به شهر نه تنها زمینه هـای مـشکلات یادشده را از میان برداشته , بلکه امکان جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی را نیز فراهم آورده و سبب شـکل گیـری نظـامی پویـا و متحول از سلسله مراتب سکونتگاهی خواهد شد که از حیات اقتصادی برخوردار بوده و قادر به توسعه و دسـتیابی بـه سـطوح بـالاتر نظام سکونتگاهی بدون نیاز به سرمایه گذاری بخش عمومی خواهد بود .
در این مطالعه تلاش گردیده است تا با بکارگیری منطق فازی سکونتگاه روستایی بر مبنای خصایص و ویژگیهای موجود دسته بندی و درجه عضویت آنها نسبت به مجموعه سکونتگاههای روستایی و شهری محاسـبه گردد تا زمینه سازی مناسب برای انتقال از روستا به شهر در آنها صورت گیرد.
شیوه مورد استفاده جهت فازی سازی اعداد در این مطالعه مبتنی بر روش نخست (محاسبه مستقیم ) می باشد که با استفاده از عدد مثلثی مبتنی بر دامنه حداقل و حداکثر در یک مجموعه , عدد فازی مثلثی بر مبنای دامنه مزبور محاسـبه و عـدد فـازی آنهـا اسـتخراج می گردد: FCM=çæxij -Xmax ö÷ (٢) Xmax -Xmin که FCM نشان دهنده درجه عضویت سکونتگاه به مجموعه یا مجموعه های هدف است .
در ساخت قواعد شاخص اجتماعی با استفاده از متغیرهای جمعیت ١٣٧٥، جمعیت ١٣٨٢ و نرخ رشد جمعیت در سالهای ١٣٨٢- ١٣٧٥ و بهره گیری از عملگر "اگر ، و ، آنگاه "، میزان درجه عضویت هر یک از سکونتگاه های مورد مطالعه به تعریف شهر محاسبه گردید که در ادامه جداول و نتایج مربوطه ارائه شده است .