چکیده:
مساله پژوهش حاضر بررسی و تحلیل کارکرد و وظایف «دولت» در قبال مردم از منظر اندرزنامههای دوره میانه با تاکید بر سیرالملوک است که به دلیل جایگاه اجرایی مولفش مهمترین و اجراییترین آداب الملوک این دوره محسوب میشود. از اینرو، با رویکرد تفسیرگرایانه متن تلاش میشود بدین پرسش پاسخ داده شود که از منظر مولف سیرالملوک، دولت چه کارکرد و وظایفی در قبال مردم / رعیت دارد؟ در پاسخ میتوان این مدعا را مطرح کرد که دولت در این متن زمانی هدف مطلوب خود را مییابد که توانسته باشد کارکردها و وظایف خود را دربارهی جامعه به انجام رسانده و آن را به سوی آبادانی و سعادت سوق دهد که در واقع این امر، مستلزم تحقق سایر معانی دولت یعنی بخت، اقبال و ثروت در جامعه است.
خلاصه ماشینی:
با این ملاحظه ، نخستین اندرزنامه نویسان ایرانی دوره میانه متقـدم تـلاش داشـتند نظـام سیاسی را هر چه بیشتر به هدف مطلوب خـود نزدیـک نماینـد، از ایـن رو، وظـایف و کارکردهای متعددی برای دولت در حوزه های مختلف ترسـیم کـرده انـد تـا دولـت در معنای ظریف تر و دقیق تر آن که در واقع ساختاری است که پس از تشکیل حکومت در جهت تامین امنیت ، عدالت و آسایش مردم برآمده تحقق یابد.
با این اوصاف مقاله پیش رو با در نظر گرفتن تمایز دو مفهوم حکومت و دولت و تجلی یافتن غایت حکومت در دولت از منظر این مولفان تلاش می کند بـدین پرسـش پاسـخ دهد که اندرزنامه نویسان اوایل دوره میانه از دولت چـه کارکردهـا و وظـایفی در قبـال مردم / رعیت انتظار داشته اند؟ در پاسخ می توان این مدعا را مطرح کـرد کـه اندرزنامـه نویسان این دوره با تاکید بر سیرالملوک بـرای «دولـت » کارکردهـا و وظـایف خاصـی درباره ی مردم / رعیت ترسیم کرده اند که در صورت تحقق ایـن دسـتورات ، دولـت در معنای واقعی خود محقق شده و سعادت جامعه و حتی مشروعیت حکومـت مبتنـی بـر رضایت مردم تامین می شـود.
تحقیقات بیشتر در زمینه تبیین دولت در دوره اسلامی و تـاریخ ایـران میانه توسط محققان معاصر مانند نظریه دولت در ایـران از لمبتـون ، دو دولـت نگاشـته بدیع ؛ تضاد دولت و ملت ؛ نظریه تاریخ و سیاست در ایران؛ از کاتوزیان ، نظام سیاسی و دولت در اسلام تحریر فیرحی ؛ و اثر دیگر همین نویسنده با عنوان تاریخ تحـول دولـت در اسلام و اثری دیگر از برزگر با نام تاریخ تحول دولت در اسلام و ایران را مـی تـوان نام برد که مورد اخیر به رغم بیان تمایز این دو مفهوم اما بـه صـراحت بـه عـدم تمـایز دولت و حکومت در اثر خود اشاره مـی نمایـد.