چکیده:
این پژوهش مبتنی بر نظریهی دگرگونسازی است. اصولاین نظریه به طرزی گسترده میکوشد تا با بهرهجویی از شگردهایی از جمله : زبان غیرتخاطبی وتعریضی، اندیشههای اپیکوری و نوستالژیکی و تمرکز در خوشایندسازیِ زمان حال،مناسبات فکری مرموز ساختارها و گفتمانها را تبیین کند.از سویی مد نظر دارد تاابعاد دلهرههای عمیق اجتماعی انسان اندیشمند را به عنوان وجدانی آگاه نیز آشکار سازد. از این رو، با چنین نگاهی خیام و رباعیاتش مورد تامل و خوانش قرار گرفته است. این جستارکوشیده است تا با استفاده از این رویکرد پاسخ این پرسشها را با روش مطالعهی کتابخانهای به شیوهی تحلیلی غیرگزینشی دادهها بیابد که: آیا میتوان نسبتی معنادار بین رباعیات و اندیشههای اپیکوری و زبان خوشباشانه با دگرگونسازی متصوّر بود؟آیا تمرکز و توجّه خیام به زمان حال میتواند نقطهی ثقلی برای دگرگونسازی تلقّی شود؟ سرانجام مجموعهی یافتهها مبین این است که خیام با سرودن رباعیات، ضمن آگاهی بخشی نسبت به اوضاع فکری و فرهنگ سیاسی – دینی، نظام تعامل و روابط پیدا و پنهان سیاست و فقاهت عصرش را یه شیوهیی خلاف ذهنیت حاکم بر جامعه نقد کرده است.
خلاصه ماشینی:
این جستارکوشیده است تا با استفاده از این رویکرد پاسخ این پرسش ها را با روش مطالعة کتاب خانه ای به شیوة تحلیلی غیرگزینشی داده ها بیابد که : آیا می توان نسبتی معنادار بـین رباعیـات و اندیشـه هـای اپیکـوری و زبـان خـوش باشـانه بـا دگرگون سازی متصور بود؟ آیا تمرکز و توجه خیام به زمان حـال مـی توانـد نقطـة ثقلی برای دگرگون سازی تلقی شود؟ سرانجام مجموعة یافته ها مبین این است کـه خیام با سرودن رباعیات ، ضمن آگاهی بخشی نسبت به اوضاع فکـری و فرهنـگ سیاسی ـ دینی ، نظام تعامل و روابط پیدا و پنهان سیاست و فقاهت عصرش را یـه شیوه یی خلاف ذهنیت حاکم بر جامعه نقد کرده است .
یوحنان ترجمه و تحقیـق احمد تمیم داری در سال ١٣٨٥؛ خروش خم ها نقدی بر ریاعیات خیام از پاراماهان یوگانـدا ترجمة جواد رویانی در سال ١٣٧٩؛ راز زیبایی رباعیات خیام از تقـی وحیـدیان کامیـار در سال ١٣٨٢و بررسی رباعیات خیام از منظر گفتمان شناسی انتقادی با بهره گیری از مولفه های جامعه شناختی ـ معنایی گفتمان مدار ازمریم شریف و لطف الله یار محمدی در سال ١٣٩٣.
در واقع با استنباط جهان بینی و نوع نگرش خیام ، می توان اذعان کرد که رباعیات ، همان مکاشفه و تولید متناسب ادبی است که وی می توانسته همة اطلاعات و معلومات فکـری و حتی منش میدان های اجتماعی عصرش را به تمام و کمال با استفاده از قالبی که معمولا بـه کار مسایل و مصایب اجتماعی نمی آمده و زبانی که تا حد بسیار زیاد بتواند او را از آسـیب و گزند قشریون و کم دانستگان زمان در امان نگه دارد، بیان کند.