چکیده:
میرزادة عشقی یکی از چهره های برجسته ادب پایداری در دوران اختناق رضاخانی و حاکمیت پهلوی به شمار میآید. ارزش اشعار میرزادة عشقی، پیش از آنکه مدیون جنبه ادبی – هنری باشد، به بعد سیاسی- اجتماعی و وطنی آنها بر میگردد. این شاعر نوگرا که در جوانی جان فدای آزادی کرد، شعر را چون سلاحی برای مبارزه در دست گرفت . روحیه انقلابی، روزنامه نگاری، مقاله نویسی، اشعار تند و صریح عشقی، وی را یکی از چهره های موثر ادب پایداری در دورة مشروطه معرفی کرده است . او که از تباهی وضع موجود رنج میبرد، دیدگاه انقلابی و ایده آلیستی خود را به آینده ای معطوف میکند که در آن زر و سیم زوال یافته و دولت به دست رنجبر داده شده است . او دیدگاهی انقلابی و ایده آل طلب دارد که جنبه ای از رمانتیسم است و در برخی موارد به آنارشیسم کشیده می - شود. در این مقاله پس از آوردن پیشینه ای در باب ادب پایداری و چگونگی آن در دورة مشروطه با بررسی دیوان اشعار و مقالات عشقی و واکاوی شاخصه های ادب پایداری در آنها، به تبیین شاخصه های برجسته ادب پایداری و موارد گفته شده در اشعار وی پرداخته شده است . حوادث و رویدادهای بزرگ ، انقلاب هـا و جنـگ هـا، بـا تـاثیری عمیـق و گسـترده در تاریخ جوامع انسانی، فرهنگ و ادبیـات و هنـر تـازه ای را بـه همـراه مـیآورد. هشـت سـال جنگ عراق علیه ایران نیزکه ناخواسته به فاصله کوتاهی پس از انقلاب به کشور ما تحمیـل شد، منجر به شکل گیری نوع خاصی از ادبیات به نام ادبیات دفاع مقدس شـده کـه تفـاوت عمده اش با ادبیات جنگ در دنیا، معنویت نهفته در آن اسـت . در آن برهـه از زمـان کـه بـه دوران دفاع مقدس مشهور شد، رزمندگان با نوشـتن یادداشـت هـای روزانـه ، وصـیت نامـه ، دست نوشته ، نامه ، مناجات و دل نوشته آثـاری را خلـق کردنـد کـه از بسـیاری جهـات قابـل بررسی است . پژوهش حاضـر از نـوع مسـتند بـه شـیوة تحلیـل محتـوا بـه بررسـی و تحلیـل مناجات های شهدا با محوریت وصیت نامه شهدای استان فارس پرداخته و در پی آنست کـه مشخص کند عواطف حاکم بر مناجـات هـای شـهدا کـدام اسـت و کـدام یـک از مفـاهیم عرفـانی در ایـن مناجـات هـا مطـرح شـده اسـت . مناجـات هـای مـورد بررسـی در دو دسـته مناجات های بدون درخواست (راز و نیازهای عاشـقانه ) و مناجـات هـای دارای درخواسـت دسته بندی شده اند. رسیدن به مقام والای شهادت ، مهـم تـرین و بیشـترین درخواسـت شـهدا بوده و پس از آن پناه بردن از شر دنیا و نفس اماره به خداوند، طلب آمرزش گناهان کبیـره و صغیره ، هدایت و طلب پیروزی در جایگاه های بعدی قرار گرفته است .
خلاصه ماشینی:
"با توجه به این حس عدالت خواهی و آزادیطلبی در این دوران ، پرسش پیش روی این مقاله آن است که آیا ادب پایداری در آثار میرزادة عشقی نمود داشته است و در صورت وجود چه شاخصه هایی از این نوع ادب در اشعار خود گنجانده است ؟ ١-٢-پیشینۀ تحقیق سرآغاز ادب پایداری در ایران ، دورة مشروطه دانسته شده است و بارقه های آن را می - توان در آثار شاعران و نویسندگان این دوره مشاهده کرد.
با عنایت به این که میرزادة عشقی نیز از شاعرانی است که در این دوره روحیۀ ظلم ستیزی و آزادیخواهی صریحی داشته و از سوی دیگر علاوه بر اشعار تندی که بر علیه رژیم سروده ، در روزنامه نگاری و مقاله نویسی نیز داد سخن را در مبارزه با رژیم پهلوی سر داده است ، لذا ضرورت و اهمیت این پژوهش ، پاسخ به این سوالات است : آیا میرزادة عشقی، گرایش به ادب پایداری داشته است ؟ در صورت وجود چنین گرایش هایی، چه شاخصه هایی از این نوع ادب در شعر او برجسته تر میباشد؟ آیا تمایلات عشقی به چنین ادبی، سبب قرابت و نزدیکی افکار یا اشعارش به مکاتب اروپایی همچون رمانتیسم شده است ؟ / ٢-بحث شعر مقاومت و پایداری در ایران کهن ، ریشه های بسیار عمیقی دارد.
ما مرگ را حقیر میشماریم ؛ زیرا که در قرن بیستم حکومت وطن فروش و عناصر طماع و خیانتکار را نمیتوانیم ببینیم که آزادانه زندگی نموده در ازای جنایات خود تاج های افتخار مصنوعی به سر گذاشته و مقام های عالی این مملکت را گرفته اند؟»(عشقی، (1357:195 در سال ١٣٣٧ قمری که حسن وثوق (وثوق الدوله ) قرارداد ایران و انگلیس را به وسیلۀ جراید اعلام کرد، عشقی منظومۀ اعتراض آمیز زیر را در نتیجۀ تأثر از عقد قرار داد مزبور سرود و خود شاعر نیز در مقدمۀ اشعار شرحی نوشته که به خط و امضای او ذکر شده است ."