چکیده:
رفتارهای مشکلزا یکی از مسائل مهم و چالشانگیز در دوران نوجوانی است که توجه پژوهشگران و متخصصان سلامت روان را به خود جلب کرده است. رفتارهای مشکلزا تحت تأثیر عواملزیستی، روانی و اجتماعی قرار دارد. از آنجایی که کارکرد خانواده، ویژگیهای شخصیتی و هویت فردی از عوامل پیشبینیکننده مهم این رفتارها در دوران نوجوانی هستند لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان کارکرد خانواده و سیستم فعالسازی رفتاری با رفتار مشکلزا در نوجوانان و همچنین بررسی نقش میانجیگری هویت در رابطه این دو متغیر پیشبین با رفتار مشکلزا انجام شد. تعداد 190 دانشآموز دبیرستانی ساکن تهران به روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای انتخاب شدند و پرسشنامههای ابعاد کارکرد خانواده اولسون، سیستمهای مغزی رفتاری، پرسشنامه عوامل روانی- اجتماعی خطرساز و محافظ رفتار مشکلساز جسور و مراحل روانی- اجتماعی اریکسون را تکمیل کردند. دادهها با روش رگرسیون تحلیل شدند. تحلیل دادهها نشان داد که هر سه متغیر کارکرد خانواده، هویت و سیستمهای فعالسازی رفتاری با رفتار مشکلزا همبستگی معنادار دارند و همچنین میتوانند آن را پیشبینی کنند. همچنین هویت قادر به میانجیگری رابطه کارکرد خانواده و رفتار مشکلزا است اما رابطه بین سیستم فعالسازی رفتاری و رفتار مشکلزا را میانجیگیری نمیکند. نتایج نشان داد کههرچهکارکرد خانواده سالمتر، سیستم فعالسازی رفتاری دارای فعالیت کمتر و هویت منسجمتر باشد، احتمال درگیری نوجوان در رفتارهای مشکلزا کمتر است.
خلاصه ماشینی:
از آنجایی که کارکرد خانواده، ویژگیهای شخصیتی و هویت فردی از عوامل پیشبینیکننده مهم این رفتارها در دوران نوجوانی هستند لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میان کارکرد خانواده و سیستم فعالسازی رفتاری با رفتار مشکلزا در نوجوانان و همچنین بررسی نقش میانجیگری هویت در رابطه این دو متغیر پیشبین با رفتار مشکلزا انجام شد.
نتایج نشان داد که هرچه کارکرد خانواده سالمتر، سیستم فعالسازی رفتاری دارای فعالیت کمتر و هویت منسجمتر باشد، احتمال درگیری نوجوان در رفتارهای مشکلزا کمتر است.
بنابراین با توجه به افزایش روزافزون رفتارهای مشکلزا در بین نوجوانان از یک سو و کمبود پژوهشهایی که بهصورت همزمان نقش عوامل مؤثر در بروز این رفتارها را مورد بررسی قرار دهند از سوی دیگر، پژوهش حاضر در پی بررسی نقش میانجی هویت در رابطه بین سیستم فعالسازی رفتاری و کارکرد خانواده با رفتارهای مشکلزا برآمد.
بهمنظور تعیین رابطه ابعاد کارکرد خانواده، سیستمهای بازداری و فعالسازی رفتاری، سردرگمی و انسجام هویت و رفتار مشکلزا از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که خلاصه نتایج در جدول 3 گزارش شده است.
خلاصه مدل رگرسیون گام به گام رفتار مشکلزا روی کارکرد خانواده و سیستمهای بازداری و فعالسازی رفتاری در جدول 4 آورده شده است.
بحث و نتیجهگیری این پژوهش با هدف بررسی میزان پیش بینی پذیری رفتار مشکلزا توسط ابعاد متوازن و نامتوازن کارکرد خانواده و همچنین سیستم های فعالسازی و بازداری رفتاری انجام شد.
Problem behavior and psychosocial development: A longitudinal study of youth, New York: Academic Press.
Longitudinal elationships between family functioning and identity development in hispanic adolescents: Continuity and change.