چکیده:
از ميان انبوه آيات و روايت هاي صحيح مربوط به ملائكه و عصمت آن ها، برخي روايت هاي متعارض درباره مَلَكي به نام «فطرس» كه به دليل سستي در اطاعت از فرمان الهي عقوبت شد، بسيار تامل برانگيزند. براي هر گونه تلاش در رفع اين تعارض بايد روايت هاي يادشده را از لحاظ متني و سندي نقد و بررسي كنيم. در بررسي متني روايت ها درباره فطرس كه در اين پژوهش، مورد نظر است، عرضه اين گونه روايت ها بر آيات مربوط به ملائكه، سنت مقطوعه و عقل، معيار نقد و تحليل است تا تعارض داشتن يا نداشتن روايت هاي فطرس با آيات صريح قرآن و روايت هاي صحيح، مشخص شود.
خلاصه ماشینی:
وقتی ولایت حضرت علی (ع ) به فرشتگان عرضه ملائکه و امتناع ابلیس ، تعارضی آشکار با آیات قرآن است و در قرآن کریم ، بـه خـودبینی ، شد، این ملک ، از پذیرش فرمان الهـی سـر بـاززد (صـفار، ١٤٠٤ق : ٦٨) و بـه همـین دلیـل ، استکبار و کفر ابلیس تصریح شده اسـت : «أبیواستکبروکان من الکافرین » (بقـره / ٣٤)؛ البتـه دچار عقوبت الهی شد؛ بدین صـورت کـه بـال هـایش قطـع شـد و در جزیـره ای دورافتـاده در مواردی متعدد، مقام و منزلت ملائکه را بـه مثابـۀ واسـطه هـای میـان خلقـت سـتوده شـده محصور شد.
اگر حتی بـه تـرک اولـی دربـارة ملائکـه معتقـد باشیم ، یعنی خلل و نقصان را در تحقق اوامر الهی پذیرفته ایم ؛ پس ایـن سـخن کـه معصـیت ملکی چون فطرس به دلیل اشتغال به طاعتی دیگـر و تـرک شـتاب بـه انجـام دادن امـر الهـی بوده ، پذیرفتنی نیست ؛ زیرا بر اساس آیات ، ملائکه مقاماتی مشخص دارند و در هر مقـامی ، دلیل از آیه برمی آید که ملائکه برای واسطه بودن میان خدا و خلق آفریده شده اند تـا اوامـر موظف به انجام دادن افعالی هستند که خاص آن هاست ؛ از این روی ، به هیچ وجه ملکی کـه تکوینی و تشریعی خدا را انجام دهنـد: «یخافون ربهم من فوقهم ویفعلون مـایـؤمرون «، همـان موظف به انجـام دادن امـری خـاص اسـت ، نمـی توانـد از آن تخطـی کنـد؛ مـثلا ملکـی کـه امری است که در آیۀ «بل عبادمکرمون لایسبقونه بالقول وهم بأمره یعملون » نیز آمده است .