چکیده:
تحقیق حاضر با اتخاذ رویکرد بازتاب درپی این استکه مشخصکند بین شرایط و زمینههای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نیز جریان روشنفکری ایران بعد از اصلاحات ارضی از یک سو و از سویی دیگر فیلمهای موج نو سینمای ایران چه رابطهای وجود دارد. این تحقیق کیفی با به کارگیری تکنیک تحلیل نشانهشناختی به مطالعه این فیلمها پرداخته است. یافتههای این تحقیق نشان میدهدکه تحولاتی که در عرصههای ذکر شده جامعه ایران را تحت تاثیر قرار داده بود به طور مثبت یا منفی در فیلمهای مورد مطالعه انعکاس داشته است. از جمله این تحولات میتوان به موارد زیر اشاره کرد: تغییر ساختار اجتماعی در نتیجه مهاجرت به شهرها، تغییر نقش اجتماعی زنان و حضور اجتماعی آنها، تقابل سنت و مدرنیته، تغییر نظام اقتصادی بعد از اصلاحات ارضی، اقتصاد تک محصولی و وابستگی به نفت، رواج مناسبات سرمایهدارانه، رشد مصرفگرایی، فساد و ناکارآمدی حاکم بر حکومت، جو نارضایتی و بیاعتمادی عمومی، بوجود آمدن حرکات چریکی، غربگرایی یا غربزدگی، ورود عناصر فرهنگی جدید، فقر فرهنگی، نقش اجتماعی مذهب، نفی غربگرایی، بازگشت به خویشتن، تعریف جدید از دین، نقش اجتماعی روشنفکران، تقدیس مبارزه، انتقاد از روشنفکران به خاطر بیعملی و تسلیمشدگی و ... .
The present study using reflection approach seeks to determine the relationship between social, economic, political and cultural conditions and Iranian intellectual movement after Land Reform from one hand and the new wave in Iran Cinematography from other hand.This qualitative research using semiotic analysis,studies these films.The findings showed that, the changes accrued in so-called grounds of Iran’s society had been reflected in studied movies positively or negatively. These changes are as follow:Changing in social structure resulted from migration to cities, changing in women’s social role and their social presence, the conflict between tradition and modernity, single-product economy and dependence on oil, the spread of capitalist relations and the growth of consumerism,changing in economic system after the Land reform, corruption and inefficiency of the government, public dissatisfaction and distrust, the emergence of guerrilla movements, the advent of elements of a new culture ,social role of religion, new definition of religion, the social role of intellectuals, sanctification of fight, criticism of intellectuals for inaction and yielding,… .
خلاصه ماشینی:
"اما سینما از آن¬جا که تفریح عوام شمرده می¬شد و از طرف دیگر هنرمندان روشنفکر و عمدتا مخالف هم در آن دست ¬باز¬تری نسبت به ادبیات و مطبوعات یافته بودند، شاید بهتر از هر رسانه و مدیوم فرهنگی شرایط آن سال¬ها را در خود جذب کرده باشد، بنابر¬این ما در این تحقیق بخشی از آن سینما را موضوع خود قرار داده¬ایم تا ببینم که چه رابطهای بین عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و فکری دهههای 40 و 50 شمسی و شکل¬گیری و تحول جریان موج نو سینما ایران وجود دارد.
مضامین اجتماعی مطرح شده در این فیلم¬ها متاثر از شرایط و زمینههای اجتماعی آن دوره بوده است که شامل موارد زیر می¬شود: تغییر ساختار اجتماعی در نتیجه مهاجرت به شهر¬ها، رشد حاشیه¬نشینی، تغییر نقش اجتماعی زنان و حضور اجتماعی آن¬ها، تقابل سنت و مدرنیته، شکاف بین نسلی، ظهور طبقه مدرن شهری، رواج فرهنگ مصرف¬گرایی، شرایط اجتماعی جدید بعد از اصلاحات ارضی، نابسامانی اجتماعی، فقر، انفعال و بی¬تفاوتی مردم، افول ارزشهای اخلاقی و ...
جهت به کار¬گیری رویکرد بازتاب، برای این تحقیق، نخست به منابع و کتبی که شرایط و مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و فکری دهههای چهل و پنجاه شمسی را مورد مطالعه و تحلیل قرار داده بودند، مراجعه شد و برآیندی کلی از اوضاع مشخص شد (سطح کلان)؛ در مرحله بعد معانی اجتماعی که در هر یک از آن ده فیلم مطرح شده بود توسط تکنیک تحلیل محتوی و نیز فیش¬برداری از منابع مکتوب همچون کتب تاریخ سینما و نقدهای نوشته شده در مطبوعات، استخراج شده (سطح خرد) و با دادههای مرحله قبل تطبیق داده شد."