چکیده:
عالمان بزرگ در طول حيات علمي خود تاليفات گسترده اي دارند كه يكي از راه هاي عمده شناخت افكار آنها، مراجعه به اين آثار است. در اين باب، آثار اوليه هر عالم مي تواند كمك فراواني به شناخت زيربناي فكري او نمايد. علامه طباطبائي از جمله عالمان ديني است كه در زمينه هاي مختلف ديني آثار فراواني دارد. علامه در دهه چهارم حيات خود،تفسيري به نام «البيانفيالموافقه بينالحديثو القرآن»نگاشته اند. اين اثر، تفسيري ترتيبي است كه تا آيه 57 سوره يوسف را در بر مي گيرد و نگارنده با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي اين تفسير از جنبه هاي گوناگوني مانند زمان آغاز و اتمام نگارش، ساختار كلي، منابع مورد استفاده، روش تفسيري پرداخته است. اين تفسير به صورت مختصر بر اساس روايات رسيده از معصومين(ع) در حدود 15 سال به نگارش درآمده است.عمده منبع نقل روايات البيان، كتب عياشي، قمي، كافيو آثار شيخ صدوق هستند كه علامه با واسطه تفسير صافي از اين منابع نقل كرده است. البيان مشتمل بر روش هاي تفسيري قرآن به قرآن و ادبي نيز است.
خلاصه ماشینی:
"الف ) بیان مستندات قرآنی علامه تصریح میکند که سخنان ائمه (ع ) در تفسیر قرآن ، همگی برگرفته از خـود قـرآن اسـت و بیش تر تلاش خود را در البیان به نشان دادن مستندات قرآنی روایات معصـومین (ع ) معطـوف کـرده است : مثلا دربارة تفسیر «حنیف » در آیۀ بل ملۀ إبراهیم حنیفا و ما کان من المشرکین : بلکـه آیین ابراهیم حق گرا را؛ و او هرگز از مشرکان نبود (البقره /١٣٥)، از قول امام صادق (ع ) میآورد کـه منظور از ملت حنیف ، اسلام است (ر.
به طور کلی ، علامه دلایل اختلاف بین روایات تفسیری ائمه (ع ) را سه چیز دانسته است : نخست روش خاص ائمه (ع ) در تفسیر قرآن که همان آشنایی با لایه های معنایی آیـه اسـت ، دودیگـر، عـرف خاص ائمه (ع ) در بیان مفاهیم قرآنی است و سرانجام برخوردهـای چندگانـۀ عالمـان بـا روایـات کـه توضیح آن در ادامه خواهد آمد.
در موارد بسیاری، هرگاه به نظر مـی رسـد که استفاده از این قرینه ، راهگشای تفسیر است ، از آن بهره می گیرد و معمولا به وجه آن یـا همـان نکتۀ اضافه که در بالا ذکر کرده است ، اشاره دارد؛ مثلا دربارة التفات در آیۀ ١٢ و ١٣ سورة مائده به این صورت عمل میکند: و لقد أخذ الله (از غایب به ) بعثنا (متکلم مع الغیر به ) و قال الله إنی معکم (غایب به ) لعناهم و جعلنا قلوبهم قاسیۀ (متکلم مع الغیر به ) إن الله یحب المحسنین (غایب )."