چکیده:
جایگاه، ابعاد و نقش رهبری خاندان پیامبرn، بهویژه امامان شیعه، از جمله مباحثی است که همواره در جامعه اسلامی و خصوصا در میان شیعیان از آن بحث میشده و کشمکشهای فکری و اعتقادی، و سیاسی مختلفی را به دنبال داشته است. یکی از دیدگاههای درخور تامل، توجه افراطی به نقش باطنی و رهبری معنوی ائمهb و نادیدهانگاشتن بعد رهبری سیاسی ایشان و بیتوجهی به قراین و شواهد منش سیاسی امامانb و توجه کافی نداشتن به نقشآفرینی آنها در تحولات و رخدادهای سیاسی است. این رویکرد در عصر حاضر بیشتر از همه به نام «محمدعلی امیرمعزی»، استاد دانشگاه سوربن گره خورده است. وجهه همت وی در آثار و تالیفات خود، معطوف به اثبات پیشوایی و رهبری باطنی و معنوی امام است. او میکوشد امام را شخصیتی معنوی و باطنی و در مجموع، به دور از جنبههای سیاسی و کلامی معرفی کند. این مقاله، به دنبال رد نظریه ایشان با عرضه برخی مستندات برای اثبات جنبه سیاسی جایگاه امام است.
خلاصه ماشینی:
"در حـالی کـه نگاهی گذرا به احادیث امامان درباره تشکیل حکومـت بـه دسـت امـام معصـوم (صدوق ، ۱۴۰۸: ۲۵۱/۱) و رساله های فقهای شیعه مبنی بر تشکیل حکومت به هدایت امام ، حاکی از آن است که حکومت و رهبری سیاسی و اجتماعی، یکی از شاخه هـای امامـت است و به محض بیان کلمه امام ، مفهوم حکومت به ذهن متبادر میشود (مطهـری، ۱۳۷۴: ۴۴)، چه اینکه لازمه امامت ، حکومت است (همـان : ۱۲۶، ۷۰، ۵۵) و این مفهومی است کـه حتی اهل سنت نیز به آن پایبندند؛ اگرچه تعبیر اهل سنت از امام ، همان مفهوم «خلیفه » است .
آنها از شیوه های گوناگونی در ایـن زمینـه بهـره مـیبردنـد؛ اجـرای مسـابقه تیرانـدازی (مجلسی، ۱۴۰۳: ۲۶۴/۴۶)، احضار امامان به دربار به بهانه های ریز و درشت ، دعوت امامان به بزم های شـبانه (همـان : ۲۱۳/۵۰)، سـکنادادن امامـان در امـاکن ناشایسـت ماننـد خـان صعالیک (مفید، ۱۳۷۷: ۴۳۸/۲)، گماشتن معلم برای تعلیم قرآن به امام (ابن شهرآشوب ، ۱۴۰۵: ۳۳۸/۴) و مانند آن ، همگی نمونه هایی برای شکسـتن هیبـت و جـلال امامـان بـه دسـت حاکمان به دلیل ترس از جایگاه و اقتدار ایشان بود.
اما افرادی مانند علی بن یقطین ، جعفر بن محمد بـن اشـعث ، عبـدالعظیم حسنی را نمیتوان صرفا چهره هایی علمی و به دور از سیاست دانست ؛ چراکه برخی از این افراد به دست حکومت عباسی به شهادت رسیدند (همـان : ۱۲۷/۹؛ مفیـد، ۱۳۷۷: ۱۷۹/۲؛ اربلی، بیتا: ۳۸۱/۲؛ مجلسی، ۱۴۰۳: ۲۸۲/۴۶) و نمیتوان این همـه تـدابیر امـام را بـه منظـور حفظ جان این نیروها غیرسیاسی دانست ."