چکیده:
اخلاق بسترساز روابط اجتماعی است، به نحوی که در نبود آن جامعه دچار گسست و شکست روحی و روانی می شود . نمی توان بین فقه و اخلاق جدایی قائل شد؛ حکم شرعی، تشریعی است از جانب خداوند برای تنظیم زندگی انسان اعم از اینکه به افعال، ذات، اشیا و سایر امور زندگی انسان تعلق بگیرد و موضوعات اخلاقی نیز متعلق حکم شرع ی قرار گرفته و دارای بار فقهی است. خداوند به پدیدة خوش اخلاقی در آیات قرآن کریم به شیوه های مختلف تاکید کرده و آن را با خطاب دستوری، همردیف مسائل مهمی همچون عدم پرستش غیرخدا، نیکی به پدر و مادر، اقام ة نماز و زکات دادن قرار داده است. نکتة حایز اهمیت در موضوعات اخلاقی، منقح کردن آن است به این معنا که مشخص شود از کدام قسم از اقسام چهارگانة واجب، مستحب، حرام یا مکروه محسوب می شود. در این جستار برآ نیم تا حکم فقه ی وجوب خوش خلقی با دیگران را با استفاده از ملاکات احکام ی همچون تنق یح مناط، الغا ی خصوص یت و قی اس و
همچنین بر اساس روایات و تفاسیر فریقین استخراج کنیم.
خلاصه ماشینی:
"در تفسیر المیزان آمده است : کلمۀ «حسنا» مصدر به معنای صـفت اسـت کـه بـه منظـور مبالغه در کلام آمده ، و در بعضی قرائت ها «حسنا» به فتحۀ حاء و نیـز فتحـۀ سـین خوانـده شده است که بنا بر آن قرائت ، صفت مشبهه میشود، و به هر حال معنای جمله ایـن اسـت که «به مردم سخن حسن بگویید» و این تعبیر کنایه است از حسن معاشرت بـا مـردم ، چـه کافرشان و چه مؤمنشان و این دستور هیچ منافاتی با حکم قتال ندارد تا کسی توهم کند که این آیه با آیۀ وجوب قتال نسخ شده ، برای اینکه مورد این دو حکم مختلف اسـت و هـیچ منافاتی ندارد که هم امر به حسن معاشرت کنند و هم حکم به قتال ، همچنانکه هیچ منافاتی نیست در اینکه هم امر به حسن معاشرت کننـد و هـم در مقـام تأدیـب کسـی دسـتور بـه خشونت دهند (طباطبایی ، ١٤١٧، ج ١: ٢١٨؛ طبـری کیاهراسـی، ١٤٠٥، ج ١: ١٢؛ قرطبـی، ١٣٦٤، ج ٢: ١٦؛ کاشانی، ١٤١٠، ج ١: ٥٢).
از مجموع آیات و روایاتی که گلچینی از آنها ارائه شد، اهمیت فوق العادة حسن خلق در زندگی مادی و معنوی انسان ها و تأکیدی که اسلام بر این امر دارد، به خوبی نمایان اسـت و در واقع همۀ آثار و برکات مادی و معنوی، برای آن ذکر شده اند، بـه گونـه ای کـه مـیتـوان حسن خلق را یکی از اساسیترین تعلیمات اسلام شمرد کـه قـرآن کـریم آن را همردیـف مسائل مهمی همچون عبادت خدا، نیکی به پدر و مادر، اقامۀ نماز و پرداخـت زکـات بیـان کرده است تا در کنار آنها، به وجوب خوش خلقی و خوشرفتاری با دیگران اشاره کند."