چکیده:
نظریۀ سنتییا لیبرال قرارداد همواره با نقدهای جدی روبرو بوده است. این جستار میکوشد تا در چارچوب مکتب انتقادی حقوق و بر مبنای نظریة روبرتو آنگر، از پیشگامان این مکتب، به نقد نظریۀ لیبرال قرارداد پرداخته، چالشهای آن را تحلیل کند. نظریۀ آنگر متشکل از اصل و ضد اصل است که نوعی رابطۀ تقابل بین آنها وجود دارد؛ آزادی قراردادی اصلی است که در مقابل ضد اصلاجتماع و ضد اصل عدالت و انصاف قراردادی قرار میگیرد. نقطۀ کانونی نظریۀ آنگر آن است که چون اصل آزادی قراردادی یک اعتبار محض است، نباید به آن اصالت داد. واقعیتها و مقتضیات اجتماعی میتواند این اعتباریات را محدود کند و در تعارض با آن قرار گیرد. بنابراین، برای ایجاد توازن، باید واقعیات را بر اعتباریات مقدم دانست. با توجه به اینکه مکتب انتقادی مبتنی بر واقعگرایی است،لذا اصولی چون اصل اجرای باحسننیت قرارداد، اصل عدالت و انصاف قراردادی و اصل لاضرر را در تقابل با اصل آزادی قراردادی باید معنا کرد و ضد اصل دانست.
خلاصه ماشینی:
Critical Legal Studies (CLS) به اين منظور، در ابتدا مکتب انتقادي حقوق ، تحليل و سپس به نقد نظرية سنتي قرارداد بر اساس چارچوب نظري آنگر پرداخته مي شود و نسبت يا رابطه اي که اين نظرية سنتي ميان اصول قراردادي برقرار مي کند، مطالعه مي گردد.
همان طور که اشاره شد، اين نوشتار در تلاش است تا با نگاهي به مکتب انتقادي حقوق و با تأکيد بر انديشه هاي نقادانه روبرتو آنگر در باب قرارداد، قانون و اجتماع ، به عنوان چارچوب نظري تحليل و واکاوي اين انديشه ها، براي نقد نظرية ليبرال يا سنتي قرارداد گام بردارد.
پژوهشي در نظرية انتقادي حقوق نشان مي دهد که هدف اصلي اين نظريه ، ستيز با ابتناي قانون بر عقلانيت فطري و ستيز با عموميت قانون است ؛ زيرا ازسويي ، عقلانيت فطري مي تواند برتري اصل حاکميت اراده و اصل آزادي قراردادي را به عنوان ارکان نظرية سنتي قرارداد بر اصولي چون اصل عدالت و انصاف قراردادي موجب شود (شهابي ، ١٣٩٣، ص٦٢؛ ٢٠١.
به همين سبب است که در ديدگاه واقع گرايي ، اصل حسن نيت بر اصل آزادي قراردادي تقدم پيدا مي کند، ولي در مکتب آزادي خواهي ، اين محدوديت در جهت اصل آزادي فردي است که سبب مي شود در وجود تعهد به نفع شخص ثالث ترديد کنيم و اگر اصل نسبي بودن قراردادها را در نظرية سنتي قرارداد مطرح مي کنيم ، دقيقا به دليل اصل آزادي قراردادي است ، نه مسائل ديگر همچون واقعيت هاي اجتماعي .