چکیده:
پیامبر بزرگوار اسلام می فرماید : اطلبوا العلم من المهد الی اللّحد، یا اطلبوا العلم ولوالصین .
حضرت علی خود را بنده کسی می داند که به او کلمه ای بیاموزد و خداوند در قرآن خطاب به رسول گـرامـی
خویش می فرماید : قل رب زدنی علما ( بگو، خدایا بر علمم بیفزا ).
نمونه هایی از این دست در آیات، احادیث و سخنان بزرگان دین فراوان دیده می شود که نشان دهنده ارزش
و جایگاه علم و دانش و عالمان و دانشمندان در آموزه های دینی است .
از طرفی تاکید بر تحصیل علم و دانش و ستایش عالمان و دانشمندان از موضوعاتی است که در اغلب آثـار
ادبی این سرزمین به چشم می خورد . از جمله این آثار حدیقه سنایی است . سنایی در این اثر ارزشمند به تحصیـل
علم و دانش سفارش می کند و مقام اهل علم را گرامی می دارد و جهل و نادانی را به شدت مورد طعن و ملامت
قرار می دهد .
ما در این مقاله کوشیده ایم ضمن نگاهی اجمالی به جایگاه و ویژگی های اهل علم در قرآن، جایگاه و ارزش
علم و علم آموزی و خصوصیات اهل علم را در حدیقه مورد بحث و بررسی قرار دهیم
خلاصه ماشینی:
"علم شناخت خویشتن و علم شناخت اسرار و دنیای درون انسان ، همان علمی که مقدمه خداشناسی است (من عرف نفسه فقد عرف ربه ) نیل به چنین علمی است که عالم را به مقام واقعی انسانیت می رساند: از پی دوست را و دشمن را علم جان را به و عمل تن را سوی عالم نه سوی صاحب ظن دانش جان به از توانش تن (حدیقه -ص ٣١٨) چون تو را علم دل بمیراند که تو را خود به آدمی خواند (حدیقه -ص ٣١٨) نکته ای که سنایی بر آن تأکید ویژه ای دارد، علم همراه با استنباط است ، علم اکتسابی با علم استنباطی تفاوت دارد، علم استنباطی ، علم را با جان و دل و با تمام وجود چشیدن است و عـالـم واقعی کسی است که به علم استنباطی برسد، وگرنه آنکه تنها به علم اکتسابی بسنده کرده است تفاوت چندانی با جاهل ندارد: علم خواندی ، نگشتی اهل هنر جهل از این علم توبسی بهتر علم را هر که نیست آماده مثلش چون که است و بیجاده گرچه در جذب کاه کرد بسیج کهربا راز که چه خیزد، هیچ (حدیقه - ص٣١٨-٣١٧) علم شناخت خداوند به عقیده سنایی مهمترین و ارزشمندترین علم ، علم شناخت خداوند است .
همان علمی که در آغاز این متال آن را از قـول سـنـایـی بالاترین و ارزشمندترین علم و سرچشمه دیگر علوم دانستیم : علم دین بام گلشن جان است نردبان عقل و حس انسان است (حدیقه - ص٣١٨) علم مخلص درون جان باشد علم دوروی بر زبان باشد (حدیقه - ص٢٩٢) مرد را علم ره دهد به نعیم مرد را جهل در برد به جحیم (حدیقه - ص٣١٥) نتیجه گیری با تامل و بررسی موضوع علم در حدیقه می توان دریافت که سنایی به عنوان یک ایرانی بـا فرهنگ و فاضل و نیز به عنوان یک مسلمان معتقد با پیوند بین آراء و عقاید فرهنگی ایرانیان و آموزه های دینی برای علم و دانش ارزش و جایگاه ویژه ای قائل است ."