چکیده:
هدف غایی دینورزی و سلوک بودایی نجات از رنج و چرخه بازپیدایی است. آموزه نیروانه اصلی ترین آموزه مشترک مکاتب و طریقت های بودایی در تبیین آن هدف است. چندین رویکرد در تفسیر معنای این آموزه وجود دارد. رویکردهای سلبی، اثباتی و متناقض نما از مهم ترین آنهاست. هر کدام از طریقت های هینه یانه و مهایانه، علی رغم اشتراکشان در پذیرش این اصل، از این آموزه تفسیرهای خاص خودشان را دارند. می توان گفت مفهوم نیروانه در طریقت مهایانه نسبت به طریقت هینه یانه بسط معنایی بیشتر داشته است.
خلاصه ماشینی:
"٤ از آنجایی که این معانی در رویکرد اثباتی هینه یانه مورد توجه قرار گرفته است وصول شخصی و فردی به این مقام قدسی که تحت آموزة ارهت ٥ مطرح است غایت سلوک در هینه یانه مورد قبول واقع شده است و طریق سلوکی متناسب با آن همان طریق ارهت شدگی است که در آن سالک با معرفت یابی به چهار حقیقت شریف مربوط رنج حیات ، انجام دستورات و تکمیل راه های هشت بخشی شریف (آریاشتنگیکه مارگه )٦ منازل چهارگانه فرایند تدریجی نیروانه را تا غایت رسیدن به جایگاه انسان قدسی و کامل یا همان ارهت ادامه میدهد.
به نظر میرسد اولا عمده موارد اختلافی دو طریقت مذکور در وجه اثباتی آموزة نیروانه است نه وجه سلبی؛ دوم این که معانی متناقض نما از نیروانه که عمدتا در مهایانه مطرح است ناشی از پذیرش آموزة تهیبودگی است ؛ سوم این که وجه اثباتی مفهوم نیروانه در مهایانه به طور قابل ملاحظه ای بسط یافته و علاوه بر معانی مورد نظر هینه یانه معانی دیگری را در بر گرفته است ؛ چهارم این که علت اصلی چنین بسط معنایی پذیرش مفهوم حقیقت مطلق ، یا همان دهرمه کایه ، در مهایانه است و همین امر باعث شده است مفهوم مورد نظر مهایانه از نیروانه قرابت بیشتری با مفاهیم متناظر آن مثل فنا و بقا در عرفان های خدامحور داشته باشد؛ و آخر این که از جهت کارکردگرایی ضرورت نجات بخشی همگانی و آرمان بدهیستوه و طریق سلوکی متناسب آن در مهایانه موجب شده است این طریقت نسبت به طریقت هینه یانه طریقتی نوع دوستانه تر به نظر آید."