چکیده:
هدف پژوهش حاضر، تحلیل رمانهای نوجوان ایرانی، در چارچوب نظریهی کارناوال باختین است. «امپراطور کلمات»، «هستی» و «دخترهی خلوچل» بهدلیل داشتن کنش و فضای کارناوالی، بهصورت هدفمند از میان رمانهای نوجوان ایرانی انتخاب شدند. بهدلیل اهمیت توانمندسازی نوجوان و پرورش صدای متمایزش، پرداختن به این نظریه ضروری است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد توصیفیتحلیلی است. براساس یافتهها، «امپراطور کلمات» با پدیدآوردن فضایی کارناوالی، اقتدار بزرگسال را میشکند و نوجوان را توانمند میکند. نوجوانان با درنوردیدن مرزها، نژادها و طبقههای مختلف را کنار هم قرار میدهند، اما مرزهای آهنین هنجارها، شکستنی نیستند و نه تنها نوجوانان که بزرگسالان را نیز محدود میکنند. در «هستی»، کنشهای هنجارشکنانهی نوجوان، در جامعهای که نوجوانان ستمدیدهاند، رسمیت و قدرت بزرگسالان را خدشهدار میکند. هنجارشکنی نوجوان، معطوف به قانونهای خانه و جامعه و در زمینهی جنسیت، دگرپوشی و گزینش هویت مردانه برای رسیدن به هویت زنانه در جامعهی مردسالار اتفاق میافتد. در «دخترهی خلوچل»، طنز کارناوالی، قدرت مردانه را به نفع زنان رنجکشیده به سخره میگیرد. جنون نوجوان، زبانش را بیپرواتر و کنشهایش را کارناوالیتر میکند، اما تمسخر، تنها شکست هنجارها را یادآور میشود و تغییر دیگری در مناسبتهای جامعهی مردسالار به وجود نمیآورد. در نگاهی مقایسهای، هنجارشکنی نوجوان در «هستی»، نتیجهبخشتر بوده است.
خلاصه ماشینی:
"٢. ٣ خوانش کارناوالی ادبیات کودکان و نوجوانان کارناوال ، از نظریه های ویژة ادبیات کودک نیست و آرای باختین ، به حوزة ادبیات بزرگسال تعلق دارند، اما همان طور که در پیشینه اشاره شد، ایـن نظریـه چنـدی اسـت وارد ادبیـات کودک و نوجوان شده است و در تبیین روابط قدرت بین کودک / نوجـوان و بزرگسـال بـه کار می رود.
در کتاب های کودکان ، توانمندسازی کـودک توسـط نیرویـی جـادویی ، قـدرت بزرگسال را زیر سؤال می برد (Nikolajeva ,١٢٠-٥٧ :١٩٩٢ ,stephens)، اما هنوز هم ادبیات کودک ، با دادن درس های اخلاقی به دنبال اجتماعی کردن و فرمـانبرداری کودکـان اسـت و این گونه ، تأثیر کارناوال را از بین می برد (١٧٧ :٢٠٠٢ ,Nikolajeva).
٤. نتیجه گیری آن چنان که در تحلیل و بررسی اشاره شد، هر سـه رمـان ، از جنبـه هـای متفـاوت ، فضـای کارناوالی را برای شخصیت نوجوان فراهم کرده اند، اما نباید فراموش کرد که کارنـاوال ، در دیدی وسیع تر یکی از سازوکارهای قدرت غالب است و به منزلة سـوپاپ اطمینـانی بـرای ادامة سلطه به کار می رود.
نویسنده در امپراطور کلمات ، با ایجاد سپیدخوانی و درنظرگرفتن حق رأی برای نوجوان ها، بیشترین فضای باز و آزادی را برای آن ها ایجاد می کند و دستشان را در کنش های کارناوالی باز می گذارد، اما سخت ترین مجازات را نیز برایشان در نظر می گیـرد کـه بـه طـور ضـمنی یادآور می شود بهای آزادی به قدری سنگین است که شاید صرف نظر از آن ، به نفع نوجوان باشد."