چکیده:
سیاست خارجی ایران یکی از حوزههایی است که توجه تحلیل گران متعددی را به خود جلب کرده و ادبیات گستردهای بهخصوص دریکی دو دهه اخیر در این زمینه تولید شده است. مقاله پیش رو با تقسیم ادبیات مذکور به سه دسته تاریخی، کاربست نظریه و نظریهپردازی به بررسی آثار موجود پرداخته و به این نتیجه میرسد که بهرغم اهمیت تحلیل سیاست خارجی ایران تلاشهای صورت گرفته در این زمینه از حیث کاربست نظریهها و نظریهپردازی توسعهنیافته است. در راستای بهبود وضعیت موجود، مقاله معتقد است نظریه جامعهشناسی تاریخی روابط بینالملل با داشتن شاخصهایی ازجمله تاکید بر نقش تاریخ در کنار نظریه، تنوع موضوعی و روشی، عدم جدایی نیروهای داخلی و خارجی، روش مقایسهای و ترسیم دولت بهعنوان نهاد برآمده از دل نیروهای اجتماعی، ظرفیت و چارچوب مناسبی برای توصیف، تحلیل، تبیین و نظریهپردازی سیاست خارجی ایران فراهم میسازد. بنابراین، بابیان قابلیت، تناسب و سودمندی نظریه جامعهشناسی تاریخی روابط بینالملل در تحلیل سیاست خارجی ایران، نهایتا سعی شده است چارچوب نظری برای تحلیل و تبیین سیاست خارجی این کشور ارائه شود که ضمن توجه به مولفههای داخلی و خارجی در شکلدهی به سیاست خارجی قابلیت تغییر و تحولات آن در طول زمان نیز داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
در راستای بهبود وضعیت موجود، مقاله معتقد است نظریه جامعه شناسی تاریخی روابط سیاست جهانیبین الملل با داشتن شاخص هایی ازجمله تأکید بر نقش تاریخ در کنار نظریه ، تنوع موضوعی و روشی، عدم جدایی نیروهای داخلی و خارجی، روش مقایسه ای و ترسیم دولت به عنوان نهاد برآمده از دل نیروهای اجتماعی، ظرفیت و چارچوب مناسبی برای توصیف ، تحلیل ، تبیین و نظریه پردازی سیاست خارجی ایران فراهم میسازد.
بنابراین ، بابیان قابلیت ، تناسب و سودمندی نظریه جامعه شناسی تاریخی روابط بین الملل در تحلیل سیاست خارجی ایران ، نهایتا سعی شده است چارچوب نظری برای تحلیل و تبیین سیاست خارجی این کشور ارائه شود که ضمن توجه به مؤلفه های داخلی و خارجی در شکل دهی به سیاست خارجی قابلیت تغییر و تحولات آن در طول زمان نیز داشته باشد.
با تأکید بر تاریخ مندی تحلیل ها در جامعه شناسی تاریخی قادر خواهیم بود تغییر و تحولات از پایین ترین تا بالاترین سطح درون نیروهای اجتماعی را در نظر گرفته و بازتاب این تغییرات را در اشکال روابط دولت - جامعه مشاهده کنیم و نیز به تبیین تغییر و تحولات سیاست خارجی ایران در دوره های مختلف بپردازیم .
نتیجه گیری ادعای اصلی این مقاله ارائه چارچوب نظری مبتنی بر جامعه شناسی تاریخی روابط بین الملل برای تحلیل سیاست خارجی ایران در تاریخ معاصر بوده است .