چکیده:
غزوه خندق به دلیل شرایط روحی و روانی حاکم بر آن، از غزوات حساس و سرنوشتساز در تاریخ اسلام است. با ورود احزاب به مدینه و پیمانشکنی بنیقریظه، لزوم یکدستی در مقابل مشرکان احساس میشد؛ اما در مقابل نوع رفتار مسلمانان یکدست نبود. خداوند در سوره احزاب به بیان انواع رفتاری مسلمانان در شش گونه پرداخته که نوع همراهی آنها در سه سنخ همراه فعال، نیمهفعال و منفعل قابل تقسیمبندی است.
در این مقاله با روش توصیفی ـ تبیینی ابتدا گونههای رفتاری مسلمانان در غزوه خندق شناسایی، سپس به علت کاوی تنوع رفتاری آنان پرداخته شده است. به نظر میرسد تنوع رفتاری مسلمانان در این غزوه با نوع نگرش آنان و میزان گرایش به ارزشهای دینی حاکم بر جامعه اسلامی سال پنجم هجرت در ارتباط است. این مسئله به پیدایش گونههای رفتاری و تعلل برخی از آنها در همراهی با پیامبر(ص) در غزوه خندق منجر شد.
خلاصه ماشینی:
سنخ شناسی و تبیین رفتاری مسلمانان در همراهی با پیامبر(ص ) در غزوة خندق بر اساس سورة احزاب 1 شهلا بختیاری 2 هدیه تقوی تاریخ دریافت : ٩١/٩/٦ تاریخ تصویب : ٩٢/١/٣١ چکیده غزوة خندق به دلیل شرایط روحی و روانی حاکم بر آن ، از غزوات حساس و سرنوشت ساز در تاریخ اسلام است .
به نظر میرسد تنوع رفتاری مسلمانان در این غزوه با نوع نگرش آنان و میزان گرایش به ارزش های دینی حاکم بر جامعۀ اسلامی سال پنجم استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا sh_dr@yahoo.
بر اساس گزارش منابع ، همراهی آنان در این غزوه در سه مرحله قابل بررسی است : مرحلۀ اول هنگام رسیدن خبر حملۀ قریش به مدینه و مشورت پیامبر(ص ) با مسلمانان برای برخورد با این خطر بزرگ بود.
جدول شمارة ١: سنخ شناسی رفتاری مسلمانان بر اساس میزان همراهی آنان با پیامبر(ص ) در غزوة خندق بر اساس سورة احزاب میزان همراهی رفتار گفتاری رفتار عملی گونه های رفتاری همراه فعال و مشارکت جو همراه نیمه فعال و منفعت جو همراه منفعل و بااکراه همراه فعال و مشارکت جو همراه نیمه فعال و منفعت جو همراه منفعل و بااکراه مؤمنان + + بهانه جویان + + معوقین (بازدارندگان ) + + فی قلوبهم مرض (بیماردلان ) + + مرجفون (شایعه سازان ) + + منافقان + + در این جدول ، سه سنخ یادشده را میتوان تشخیص داد: - مؤمنان : این گروه که در سنخ همراه فعال قرار گرفته اند، کسانی بودند که به محض شنیدن دستور پیامبر(ص ) در عرصه حاضر شدند و با جد و جهد در حفر خندق کوشیدند.