چکیده:
گونه ای از دیوارنگاره در برخی از کلیساهای ایران وجود دارد که از نظر مواد و مصالح، روش اجرا و به طور کلی از نظر ماهیت با دیگر دیوارنگاره ها متفاوت است و تا کنون پژوهشی مستقل در مورد آنها انجام نشده است. هدف این مقاله شناخت شیوه اجرای این گونه از دیوارنگاره ها و همچنین شناخت سیر تحول آنها از طریق مطالعات میدانی، کتابخانه ای و تحلیل اطلاعات به دست آمده است. به دلیل کمبود پژوهش و ثبت اطلاعات فنی در این حوزه به زبان فارسی، در این پژوهش مطالعات اولیه انجام شده معطوف به دیوارنگاره های بوم پارچه اروپایی است و در مرحله دوم به دیوارنگاره های بوم پارچه کلیسای وانک و کلیسای مریم اصفهان و کلیسای مریم تبریز پرداخته می شود. در دوره رنسانس، جهت حل برخی از مشکلات دیوارنگاره های بزرگ و سقف نگاره ها، در مراحل اجرا به مرور زمان تغییراتی را به وجود آوردند که در نهایت شیوه ای متفاوت و جدید از دیوارنگاره به وجود آورد که در این تحقیق به نام دیوارنگاره بوم پارچه نامیده می شود. در پژوهش حاضر تلاش شده چگونگی به وجود آمدن این شیوه در اروپا و نمونه های آن در کلیساهای ایران مورد بررسی قرار گیرد تا آغاز راهی باشد جهت شناخت این آثار در کشور ایران.
خلاصه ماشینی:
"با بررسی میدانی صورت گرفته متوجه شدیم که این اثر در واقع یک دیوارنگارة بوم پارچه است ، یعنی زمان خلق اثر، نقاشی بر روی کرباس اجرا شده (در حال حاضر لبه های کرباس با دقت زیاد دیده میشود) و سپس بر روی تختۀ چوبی و سطح دیوار میخکوب شده است ، به گونه ای که جزئی از معماری دیده میشود (شکل ٤ و ٥).
در واقع ، تعداد ٤ دیوارنگارة بوم پارچه در کلیسای مریم اصفهان وجود دارد که با بررسیهای میدانی مشخص شد این نقاشیها به وسیلۀ نوعی چسب آلی (احتمالا چسبی با منشأ حیوانی مانند سریشم ) به سطح دیوار چسبانده شده و جهت استحکام بیشتر، در همان زمان یا دوره های بعد، میخکوب هم شده است .
از بین کلیساهای ایران ، در کلیسای وانک اصفهان ، کلیسای مریم اصفهان و کلیسای مریم تبریز از این گونه دیوارنگاره ها، که موسوم به دیوارنگاره های بوم پارچه هستند، تعدادی اثر ارزشمند وجود دارد که در اینجا برای اولین بار مورد مطالعه و بررسی و مقایسه قرار گرفته است (شکل ١٠).
این شیوة اجرای دیوارنگاری این امکان را فراهم میآورد که اثر یک هنرمند معروف در یک شهر یا کشور دیگر به عنوان آرایۀ معماری به نمایش درآید، مانند دیوارنگاره های بوم پارچه کلیسای مریم اصفهان که هنرمند اثر خود را در کارگاه خود در شهر ونیز به اتمام رسانده و سپس به اصفهان منتقل شده و در این کلیسا بر سطح دیوار به گونه ای چسبانده شده است و به عنوان بخشی از معماری دیده میشود."