چکیده:
از میان آثار سنایی، مثنوی حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه اهمیت دارد و از دیر باز مورد توجه سخنوران سده های گوناگون قرار گرفته است . در این مثنوی انبوهی از آگاهی های اجتماعی و فرهنگی و مذهبی با زبانی هنری و دارای گستره واژگانی بسیار بیان شده و این در نتیجه متنی را فراهم آورده است که دریافتنش گاه به آسانی و برای همه کس ممکن نیست . با این همه، شماری از دشواری های این کتاب مربوط به پیچیدگی سخن سنایی نیست و از تحریف متن به دست کاتبان و ناتوانی مصححان در تشخیص دست خوردگی ها سر چشمه گرفته است. یافتن برخی از این موارد و اصلاح آنها هدف این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"در پایان صورت درست بیت را به دست میدهیم : مگس و گزدم (١٢) است مردم دون یشــی انــدر دهــان دگــر در کــون ص ٦٦١: گر بر این خوان تـو جفتـی و فـردی دیــگ دل را بــه از جگــر خــوردی در چاپ حسینی بدین گونه آمده است : که بـرین خـوان جفتـی و فـردی دیـــگ دل را بـــه از جگـــر خـــوردی (سنایی ١٣٨٢: ١٨٣) سخن بر سر نخستین واژة مصراع یکم است که در درستیاش ، چه به صورت که چه به صورت گر، باید تردید کرد، زیرا در هر دو حالت شاعر خوردن خوراک را بر خوردن جگر (کنایه از اندوه خوردن به سبب گرسنگی) ترجیح میدهد، حال آن که بافت شعر دلالت بر قناعت و پرهیز از حرص دارد و شاعر در آن نزدیکی جستن به خویشاوند لشکری را برای یافتن جاه و مال مینکوهد: چه کنـی بـاد ریـش و سـبلت او کـــه مـــه او و مـــه عـــز و دولـــت او حــرص را برنــه از قناعــت بنــد وانگـــه از دور او گـــری و تـــو خنـــد خواجۀ تو قناعت تـو بـس اسـت صـبر و همـت بضـاعت تـو بـس اســت (سنایی، ١٣٨٢: ١٨٣- ١٨٤) این اشکال از آنجا روی داده است که مصححان به ضبط دستنویس های خود (که در B و K و V؛ گر در N) اعتماد بیجا کرده اند، حال آن که باید دست به تصحیح قیاسی میزدند."