چکیده:
متن قرآن ، متنی سرشار از پیچیدگیهای زبانی و معنایی و در نهایت فصاحت ، بلاغت ، زمان مند و مکان مند است . دوره معاصر با آغاز روش های نقد ادبی، زبان شناسی و معناشناسی، ابزارهای جدید، متفاوت ، با کارکردهای نو در اکتشاف گوهرهای دریای بی - کران قرآن را فراروی محققان و مفسران قرار داده است . نظریه بافت یکی از رویکردهایی است که امروزه مورد توجه بسیاری از زبان شناسان و به خصوص پژوهشگران حوزه معناشناسی قرار گرفته است . کاربرد این نظریه در حوزه اشتراک لفظی، بیش از دیگر حوزه - ها به چشم میخورد. مساله ای که از دیرباز مورد توجه مفسران و محققان قرار گرفته ، این است که تا چه اندازه میتوان با استفاده از نظریه بافت به معنای دقیق واژگان مشترک لفظی، به ویژه واژگان قرآن پی برد؟ این مقاله که به شیوه توصیفی –تحلیلی انجام شده است ، درپی آن است که با بررسی واژه حلم و مشتقات آن در بافت قرآن کریم و نهج البلاغه ، وجوه معنایی برجسته این واژه در هر بافتی را با توجه به موقعیت آن ، تبیین نماید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که این واژه ، معانیای چون شکیبایی، عفو، آرامش ، عقل ، خواب و رویا، و نیز بلوغ فکری انسان در سنین کودکی را دربردارد که با توجه به موقعیت و بافت متن ، یک و یا چند معنا از وجوه ذکر شده آن ، نمایان میگردد.
خلاصه ماشینی:
"مسأله ای که از دیرباز مورد توجه مفسران و محققان قرار گرفته ، این است که تا چه اندازه میتوان با استفاده از نظریه بافت به معنای دقیق واژگان مشترک لفظی، به ویژه واژگان قرآن پی برد؟ این مقاله که به شیوه توصیفی –تحلیلی انجام شده است ، درپی آن است که با بررسی واژه حلم و مشتقات آن در بافت قرآن کریم و نهج البلاغه ، وجوه معنایی برجسته این واژه در هر بافتی را با توجه به موقعیت آن ، تبیین نماید.
البته زبان شناسان زبان عربی نیز تا حدودی به این امر پرداخته اند؛ اما پژوهش های موجود در زبان عربی نسبت به گستردگی نظریات حوزه معناشناسی در سطح جهان کافی نیست ؛ لذا این امر، نگارندگان مقاله را بر آن داشت تا بر اساس نظریه بافت ، به تبیین معناشناختی آیات قرآن و فرازهایی از نهج البلاغه که واژه «حلم » در آنها به کار رفته است ، بپردازند.
بررسی معنای واژه حلم و مشتقات آن در نهج البلاغه واژه حلم در کلام امیرالمؤمنین علی علیه السلام ، در معنای بردباری، با تکیه بر معانی چون عدل ، قدرت ، عفو، مهلت و علم و حکمت و نیز در دو معنای بلوغ اطفال و رؤیا در بافت های متفاوتی به کار رفته است .
به طور کلی میتوان گفت که در کلام امیربیان ، علی علیه السلام واژه حلم و مشتقات آن در هر سه معنای اصلی آن عنوان شده است ؛ اما با توجه به بافت کلام در هر جایگاه ، یکی از این معانی، برجستگی خاصی پیدا میکند."