چکیده:
ابنسینا و پس از وی شیخ اشراق به رابطة میان تاویل و تعبیر اشاره کردهاند و معتقدند که گاهی نفس در بیان حقیقتی معنوی که در خواب یا کشف و شهود مشاهده کرده است، آن را به مشابه یا ضد آن تغییر میدهد که در این صورت نیازمند تفسیر باطنی هستیم. این تفسیر باطنی در صورتی که در مورد کشف و شهود و الهاماتی باشد که در بیداری دریافت شدهاند، تاویل نامیده میشود و در صورتی که در مورد مطالب دریافت شده در خواب باشد، تعبیر نامیده میشود. بدین ترتیب تاویل وحی و تعبیر خواب دارای فرایندی واحد هستند. بر این اساس این فرضیه مطرح میشود که قاعدتا باید میان تاویلات عرفانی و تعبیرات خوابگزاران در مورد مصادیق واحد، تشابه و تناظر وجود داشته باشد. این مقاله با تبیین نظریة ابنسینا و شیخ اشراق و بررسی موارد مشابه میان تاویلات عرفا و تعبیرات خوابگزاران به بررسی این موضوع پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
بررسی ارتباط تعبیر خواب و تأویل آیات بر مبنای دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق * سعید انواری ** فاطمه اسمعیلی اردکانی چکیده ابن سینا و پس از وی شیخ اشراق به رابطة میان تاویل و تعبیـر اشـاره کـرده انـد و معتقدند که گاهی نفس در بیان حقیقتی معنوی که در خـواب یـا کشـف و شـهود مشاهده کرده است ، آن را به مشابه یا ضد آن تغییر می دهـد کـه در ایـن صـورت نیازمند تفسیر باطنی هستیم .
١. خواب های پریشان و کشف و شهودهای نامعتبر؛ ابن سینا این دسته از خـواب هـا یـا الهامات را تحت تاثیر قرآن کریم اضغاث احلام ٨ (خواب های درهـم ، رویاهـای مختلطـه ٩) نامیده است و می نویسد که گاه خواب بر اثر غلبة یکی از اخلاط بدن و یا حدیث نفـس و اموری از این دست ، به خوابی درهم و پریشـان تبـدیل مـی شـود (ابـن سـینا، ١٤٠٠: ٢٢٦؛ ١٣٨٣ج : ١٣١-١٣٢).
در این بخش به عنوان نمونه به ذکر چند مورد از مشابهت های یافت شده میان تاویل آیـات و تعبیر خواب ها اشاره می شود: آب (ماء): آب و باران را به علم حقیقی تاویل کرده انـد (سـهروردی ، ١٣٨٠ب : ٩٦؛ ١٣٨٠الف : ١٩٢؛ ١٣٨٠ی : ٢٨٨؛ فرغانی ، ١٣٧٩: ٦٤٥؛ ابن عربی ، ١٣٧٠: ٧١؛ ٢٠٠١: ج١، ٢١ و٦٣) و کشیدن آب از چاه را استنباط علوم به کمک فکر دانسته انـد (سـهروردی ، ١٣٨٠ی : ٢٩١) و دریا را در قرآن به دریای معرفـت (میبـدی ، ١٣٣٩: ج٥، ٧٢٨) و مـدرکات عقلـی تاویل نموده اند (سهروردی ، ١٣٨٠ب : ٧٣؛ ١٣٨٠الف : ١٥٨).