چکیده:
دولت ایرانی - شیعی ال بویه ،در حالی نزدیک به یکصدوسی سال
فرمانروایی را تجربه کرد که با رویکردی نیمهشعوبی، فهرستی یکجا از آیینهای ایرانی را در اختیار ما قرار داده است. امیران بویهی در پسزمینه آشکار اندیشه سیاسیشان، یکی از سلسلههای مذهبی ایرانیگرا را بنیان نهادند. آنها گرچه بیش از دیگر حکومتهای شیعی، بر خودباوری شیعه افزودند، اما بخش عمده میراث پیشین پادشاهی باستان را نیز در خود پروراندند. دراینمیان، آیینهای فرهنگی ـ اجتماعی، بهمثابه شناسنامه هویت ایرانی، به همان میزان که از سوی ایرانیان مورد استقبال قرار گرفت، به همان مقدار نیز خوشایند اهالی بغداد بود؛ چراکه ایرانیان آن را یادآور جشنهای دیرین خود، و اعراب آن را فرصتی برای شادی و سرگرمی میدانستند. با هر ملاحظهای، اما خلافت بغداد نیز این آیینها را یادآور نوعی شکوه قدرت میدانست که میتوانست در پس آن، همانندی خویش به سلسلههای بزرگ را به نمایش بگذارد.این نگاشته، ضمن گردآوری و تحلیل این رسوم، بررسی میزان تاثیر اندیشه شکوه باستانی ایران در حکمرانی امیری بویهیان را در ضمن بررسی یازده آیین معروف، به پیشخوان اندیشه پژوهشگران آلبویه میسپارد.
خلاصه ماشینی:
"آلبویه، تاریخ ایران، آیینهای ایرانی، نوروز، مهرگان، سده پیشسخن آشنایی قلمروی ساسانیان پس از عصر فتوحات اسلامی، با مفاهیم اسلامی و روند مسلمانشدن اهل این دیار، و نیز نبود الگوهای آیینی خاص جغرافیای پرآیین ایران در نسخه نخست فتوح اسلامی، مایه آن شد تا مردم این سامان همچنان آیینهای اجتماعی ـ فرهنگی خود را مصرانه برپا بدارند؛ بهویژه آنکه این آیینها در گستره فقهی آن دوره نیز معمولا مد نظر نبود؛ اما با ظهور امویان و شکلگیری اندیشه شعوبیگری، اینبار آیینهای ایرانی نوعی پاسداشت قومی را نیز نمایندگی کرد.
324 جریان از این قرار بود که در ایران باستان، یکصدوچهلونه روز بعد از نوروز، عید مهرگان فرامیرسید و آن را اول زمستان میشمردند و در این روز، به سرداران و درباریان خلعت و نشان داده میشد و مردمان نیز زیرانداز و اثاثیه زندگی و بیشتر لباسهای خود را عوض میکردند و همچنین، برای شاه هدایایی میبردند؛ 325 البته برخی از منابع کهن، مهرگان را شانزدهم مهر میدانستند.
او همین عبارت تبریک را برای رسم «رام روز»، یعنی همان روز مهرگان بزرگ نیز نگاشته است که در این روز، بهعنوان شادباش میگفتند: «هزار سال بزی.
430 با توجه به اینکه این مراسم، به فاصله 40 سال از سقوط آلبویه و در بغداد گزارش شده، به نظر میآید بتوان آن را از مراسم بویهیان دانست؛ چراکه بغداد پس از بنیبویه، در اختیار سلجوقیانی قرار گرفت که پیشینه چنین آیینی در آنها گزارش نشده است و پذیرش تأثیر فرهنگ سلجوقی در رسم کارناوال جشن، سخنی نیست که اسناد تاریخی آن را تأیید کند."