چکیده:
«قاعده درء» یکی از مشهورترین قواعد فقه جزایی است. مشهورترین قاعده باب حدود قاعده دراء است. که ظاهر اصحاب و فقهای امامیه و حتی اهل سنت پذیرش این قاعده و تسالم بر آن است. مفاد اجمالی قاعده آن است که حدود با شبهه برداشته می شوند و مجازات حدی تنها در صورتی جاری می شود که هیچ گونه شک و شبهه ای در میان نباشد. بی گمان مشهورترین قاعده باب حدود - که نخست در باب حدود مطرح شده و سپس از تسری آن به تعزیرات و سایر مجازاتها بحث شده است - قاعده درا است. مفاد اجمالی قاعده آن است که حدود با شبهه برداشته می شوند و مجازات حدی تنها در صورتی جاری می شود که هیچ گونه شک و شبهه ای در میان نباشد. قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392 به منظور عملیاتی کردن این قاعده در فصل یازدهم این قانون برای نخستین بار، تحت عنوان «سقوط مجازات» این قاعده را آخرین عامل از عوامل سقوط مجازات در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران محسوب و در موادی با تاسی از مبانی شرعی فقهی آن پیش بینی کرده اند و این یکی از تغییرات بدیع این قانون محسوب می گردد.
خلاصه ماشینی:
"روایاتی که به طور خاص دلالت بر معذور بودن فرد جاهل به حکم یا موضوع دارند که مفاد این روایات موید مفاد قاعده درء می باشند که در اینجا به آوردن صحیحه محمد بن مسلم اکتفاء می شود: «قال: قلت لابی جعفر علیه السلام رجل دعوناه الی جمله الاسلام فاقربه ثم شرب الخمر و زنی و اکل الربا و لم یتبین له شیء من الحلال و الحرام اقیم علیه الحد اذا جهله؟ قال علیه السلام: لا الا ان تقوم علیه بینه انه قد کان اقر بتحریمها؛ مردی است که او را به صورت کلی دعوت به اسلام نمودیم و ایشان بدان ایمان آورد، ولی پس از آن مرتکب شرب خمر و زنا و اکل ربا شده است، در حالی که از احکام حلال و حرام الهی هیچ اطلاعی نداشته است.
از جملة این روایات صحیحة حلبی است به نقل از امام صادق (ع) در مورد کسی که مسلمان شده و سپس شراب نوشیده و زنا نموده در حالی که هیچ حلال و حرامی برای او روشن نشده باشد (عاملی، 1416 ق، 28: 32) همچنین میتوان به صحیحة عبدالصمد بن بشیر اشاره کرد که در باب شبهة متهم است و از این جهت عمومیت دارد: عن ابی عبدالله (ع): ای رجل رکب امرا بجهالة فلا شیء علیه (عاملی: 1416 ق ، 12: 488 ـ 489) براساس این روایات برخی گفتهاند که در موضوع حدود، علم به حرمت شرط است و در صورتی که مرتکب، علم به حرمت نداشته باشد، حد جاری نمیشود."