چکیده:
برخی اقتصاددانان و فیلسوفان معاصر از جمله ساگدن با استفاده از نظریه بازیها، به تبیین عدالت پرداختهاند. این مقاله به تقریر ایده ساگدن در باب ظهور و تداوم میثاقها و تلقی تطوری وی از عدالت اقتصادی و ارزیابی انتقادی آن میپردازد. ارزیابی انتقادی نظریه عدالت طبیعی ساگدن با استفاده از روش تحلیلی-نظری و بهرهگیری از آموزههای اسلامی صورت می گیرد. بنا به یافته های تحقیق، «ظهور میثاقها در وضعیت بیسامانی به عنوان ابزار گزینش تعادل» و «تاثیرگذاری چنین میثاقهایی بر درک افراد از عدالت» از جمله اصول ایده ساگدن است. هرچند شیوه تحلیلی وی از مزیتی چون توجه به هنجارها برخوردار است، اما با مشکلاتی همچون «تحویل ناپذیری ارزشهایی چون عدالت به واقعیت ها»، «مخالفت درک شهودی و اسلامی با معیار پایداری به مثابه عنصر مقوّم وضعیت عادلانه» و «عدم کفایت تمسک به رویکردهای انسانمحورانه برای حل تعارض منافع» روبرو است. دیدگاه ساگدن در تحلیل عدالت شباهت هایی با دیدگاه های اسلامی از جمله دیدگاه علامه طباطبایی در مورد چگونگی شکل گیری توافق های اجتماعی دارد. با این وجود، انتظار تحقق عدالت براساس میثاقهای برخاسته از پیگیری نفع شخصی، آن گونه که ساگدن می گوید، امکان پذیر نیست و روند شکل گیری توافق بر سر هنجار عدالت و حل اختلاف در زمینه تزاحم منافع در مرحله اجرا نیازمند بهره مندی از شریعت است.
Some contemporary economists and philosophers، such as Sugden، have used Game Theory to explain justice. The present paper explains Sugden’s theory about the emergence and persistence of covenants and his evolutionary conception of economic justice and its critical assessment. Sugden’s theory of natural justice is critically investigated by using the theoretical-analytical method and taking advantage of the teachings of Islam. According to the research findings، "emergence of the covenants in the state of chaos as a means of selection of balance" and the "effect of such covenants on people's perception of justice" are among the principles of Sugden’s theory. Although his analysis has the advantage of paying attention to norms، it is confronted by such problems like "irreducibility of some values like justice to facts '' ، “opposition of intuitive and Islamic understanding to sustainability criterion as a constitutive element of fair situation" and "inadequacy of adherence to human-centered approaches for resolving the conflict of interests". Sugden's view of justice bears some similarities to the Islamic views، including Allameh Tabatabaei's view about the formation of social agreements. However، one cannot expect to achieve justice through the covenants arising from the pursuit of self-interest، as Sugden believes. The process of reaching agreements on the norm of justice and resolution of conflict of interests in the implementation phase requires benefiting from the Shari’a.
خلاصه ماشینی:
"هرچند شیوۀ تحلیلی وی از مزیتی چون توجه به هنجارها برخوردار است، اما با مشکلاتی همچون «تحویل ناپذیری ارزشهایی چون عدالت به واقعیتها»، «مخالفت درک شهودی و اسلامی با معیار پایداری به مثابه عنصر مقوم وضعیت عادلانه» و «عدم کفایت تمسک به رویکردهای انسانمحورانه برای حل تعارض منافع» روبرو است.
هرچند توجه به میثاقها یا قواعدی مشخص در مجموعۀ ایدههای افرادی چون کانت یا رالز نیز وجود دارد؛ اما منظور لوئیس و پیروان ایدۀ وی، پیروی از میثاقهایی است که به عنوان مثال براساس تحلیلهای نظریۀ بازیها، تعادل محسوب میشوند و نه قواعدی که حاصل تحلیل عقلی، وجدان، یا حکم شرع باشد.
از اینرو، این سوال مطرح است که بر اساس چه معیاری میتوان از میان انواع میثاقهای همآهنگکننده، عادلانه بودنشان را احراز نمود؟ این تلقی ساگدن از عدالت با تحویل ارزشهای اخلاقی به واقعیتها(فکتها) به عنوان رفتارهای مستقر شده در جامعه (آن هم رفتارهایی مبتنی بر پیگیری نفع شخصی)، راه را بر مباحث اخلاقی میبندد.
این نظریه از اشکالاتی همچون تحویل ارزشهای اخلاقی همچون عدالت به واقعیتها بدون تعیین مبنای تشخیص عمل عادلانه یا اخلاقی، ناسازگاری با ایدۀ اسلامی «ابتناء عدل بر برخی ملاکها»، تعارض درونی از نظر تمسک بر درک درونی انسان از عدالت، و مخالفت درک شهودی و نیز آموزههای اسلامی با معیار پایداری به مثابه عنصر مقوم وضعیت عادلانه، رنج میبرد.
به این اشکالها باید بیتوجهی نظریه به نقش نهادها یا میثاقهای از پیش مستقرشده، ابتناء وثیق مقولۀ پایداری میثاقها به اطلاعات ناقص بشری، تاثیر نهادهایی چون دولت بر ایجاد میثاقهای اجتماعی، و همچنین خالی کردن عهدۀ انسانها از تلاش برای تغییر وضعیت ناعادلانه موجود را نیز اضافه نمود."