چکیده:
عنصر آب در قالب آب های مرزی و یا رودخانه های مرزی ، بیشترین درگیری های امنیتی را بـه وجـود آورده است . می توان انتظار داشت که در قرن ٢١، آب عامل اصلی تـنش و بحـران در خاورمیانـه خواهـد بـود و بـه تدریج به عنوان متغیری تاثیرگذار، سیاست های کشورهای منطقه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. ایران از نظـر اقلیمی جزء مناطق نیمه خشک خاورمیانه است و باوجود این ، سالانه حدود ده میلیارد مترمکعـب آب از ایـن کشور خارج می شود که قسمت اعظم آن به عراق می ریزد. در کل منشا ١٢ درصد از حجم آب های سطحی کشور عراق از ایران است که ١٠ درصد از کـل حجـم آب هـای سـطحی کشـور ایـران را شـامل مـی شـود. اروندرود برای عراق دارای اهمیت حیاتی است ؛ به خصوص که منابع نفتی مهم جنوب این کشور در اطراف آن قرار دارند. با درک اهمیت راهبردی و اکونومیکی اروندرود می توان دریافت که چرا عراق بـرای تسـلط بر این آبراه ، سیاست تهاجمی در پیش گرفته است . اروندرود از سوی دیگر تنهـا رود قابـل کشـتیرانی ایـران است که در توسعه اقتصادی بندرهای خرمشهر و آبادان نقش کلیدی دارد. هـدف اصـلی ایـن مقالـه کـه بـه صورت اسنادی و با شیوه توصیفی - تحلیلی تهیه شده ، بررسی چالش ها و فرصت های هیدروپلیتیکی ایران در قبال عراق است . براساس یافته های تحقیق مهار آب های سطحی و ورودی به عراق از سوی ایران دارای آثـار مثبت و منفی متعددی است ؛ اما آنچه در این ارتباط باید مورد توجه قرار گیرد این است که ایران باید ضـمن حفظ منافع ملی خود؛ توجه داشته باشد که تحقق مهار آب های سطحی مرزی ، کمترین آسیب را به روابطش با عراق و همچنین بحران های احتمالی در اثر تبلیغات منفی مخالفان و برانگیختن احساسات مردم منطقـه وارد سازد.
خلاصه ماشینی:
"پیتر هاگت در الگوی فرضی خود بـه هنگـام برشمردن عوامل جغرافیایی تنش زا میان کشورها، شش تنش را در ارتباط با موضوع آب و از میان آنها چهار مورد را به آب های مشـترک نسـبت مـی دهـد (هاگـت ، ١٣٨٦،ص ٣٧٢)؛ بنابراین نحوه و میزان بهره برداری از رودها، دریاچه هـا و سـفره هـای زیرزمینـی مشترک و تحت حاکمیت دو یا چند دولت ، می تواند به اختلاف بین کشورهایی کـه در بالا دست یا پایین دست منابع آبی مشترک قرار دارنـد، بیانجامـد.
در حقیقـت هیـدروپلیتیک بخشی از ژئوپلیتیک است که ترکیبی متوازن از واژه آب و سیاست است و تأثیر و نقش آفرینی منابع آب بر روابط سیاسی کشـورها و تصـمیم گیـری هـای سیاسـی در سـطوح محلی ، ملی ، منطقه ای و جهانی که می تواند موجب تنش یا همگرایـی در ایـن سـطوح شود را مورد مطالعه قرار می دهد؛ بنابراین می توان گفت که « هیـدروپلیتیک بـه مطالعـه نقش آب در مناسبات و مناقشات اجتماعات انسانی و ملت ها و دولت ها می پردازد؛ اعم از آن که در داخل کشورها و یا بین آنها و دارای ابعاد فراکشوری ، منطقـه ای ، جهـانی و بین المللی باشد» (حافظ نیا، ١٣٨٥،ص ١٠٢)."