چکیده:
در دورههایی از زمان، واقعیت و ظهور و بیان آن با استفاده از میانجیهایی صورت میگیرد که بازتاب ذهنی یکی از این موارد بوده است. هنر، خلق بستری متعالی برای اندیشههای انسانی است که همواره در طول تاریخ، ایران، مبدع بسیاری از شیوهها در زمینه هنر بوده است، شیوههای هنری که در دوران ساسانیان به اوج خود رسیده، از طرفی اهمیتی که پوشاک در طول تاریخ بشری داشته، واقعیتی غیر قابلانکار است. پوشاک در دوران ساسانی، نشاندهنده منزلت اجتماعی افراد بوده و با توجه به درباری بودن هنر در این دوران، در آثار هنری مانند نقوشبرجسته و فلزکاری با لباسهایی مواجه هستیم که به لحاظ تزئین و زیبایی در اوج بودهاند. در این مقاله با استناد به منابع مکتوب تاریخی، به زمینهای که هنر برای بروز و خودنمایی پوشاک ایجاد کرده، پرداخته شده است. پرسشی که در اینجا مطرح میشود این است که چه شباهتهایی بین این دو هنر از منظر پوشاک وجود دارد و هنر، چگونه برای این واقعیت بیرونی زمینه بروز و ظهور ایجاد میکند. در این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی، و به روش کتابخانهای، ابتدا به معرفی این دو هنر و نهایتا زمینههای بازتاب پوشاک در آنها پرداخته خواهد شد. نتیجه حاصل از پژوهش نشان میدهد که این دو هنر در اوج اسطورهای بودن، به گونهای واقعنمایانه نیز هستند.
خلاصه ماشینی:
"طرحی از شلوار مردان ساسانی(هوستن، 1381: 61) شنل: ساسانیان هر از گاهی از شنل به عنوان لباس رو و لباسی که نشانه اشرافیت و پادشاهی بود، استفاده میکردند، مانند شنل شاپور اول در نقش رستم و اردشیر بابکان در طاق بستان(تصویر 3و 6)که دنباله شنل آنها بر روی نقشبرجسته کاملا مشهود است(غیبی، 1392: 211).
تصویر شماره 5، مربوط به بخشی از یک بشقاب نقره ساسانی است که با توجه به نقش طراحی شده شلوار در هر دو بشقاب، شناخت جزئی از نوع شلوار رایج در این دوره به دست میآید، که ما همین نوع دوخت شلوار را در نقشبرجسته طاق بستان(تصویر6) نیز مشاهده میکنیم، در تمام این موارد، شلوارها دارای چینهای بسیاری در ناحیه پشت پا هستند.
از دیگر پیراهنهای رایج در دوره ساسانی، پیراهنی با دامن نیم دایره(رو به پایین) و پهلو چاکدار است که حاشیهدوزی دامن در چاکهای آن دارد(غیبی، 1392: 204-203)، مانند نقشبرجسته مردی که سوار بر فیل است(طاق بستان/ تصویر9) و طرح پیراهن ملازمین خسرو انوشیروان در بشقاب نقره باقیمانده از آن دوره(تصویر10) که با مقایسه این دو اثر میتوان نتیجه گرفت که پوشاک ساسانیان به یک شکل در نقوش برجسته و ظروف این دوره متجلی شده است، چرا که در پیراهن خسرو در این بشقاب و همچنین طرح پیراهن ملازمین وی که پیراهنی است با دامن نیمدایره و پهلو چاکدار که حاشیه دوزی شده است، این همان پوششی است که در نقش برجسته مرد فیل سوار در طاق بستان نیز مورد استفاده قرار گرفته است."