چکیده:
قرآن کریم در آیات: بقره / 228، 229، 231 و 232، احزاب / 49 و طلاق / 1، 2، 4، 6 و 7 به موضوع طلاق و عده آن پرداخته است. از اینرو عدّه طلاق یکی از بایستههای قرآن کریم است. مطابق این آموزه، بیشتر زنان پس از طلاق باید مدتی صبر نموده و از ازدواج با دیگران خودداری ورزند. مقاله حاضر به دنبال تبیین حکمت این انتظار و چرایی ضرورت آن برای زنان و علت عدم نیاز برخی زنان به نگهداری این عده پس از اجرای حکم طلاق، با استفاده از دیدگاههای تفسیری مفسران فریقین است. مقاله حاضر ضمن پاسخ به سوالهای مربوطه، روشن نموده که عده طلاق در جای خود، مطابق با اصول اخلاق اجتماعی بوده و یک آموزه حقیقی است و اعتباری نیست.
خلاصه ماشینی:
"(بنگرید به: عیاشی، 1380: 1 / 115؛ طبرسی، 1372: 2 / 574؛ طبری، 1412: 2 / 27 ـ 269؛ سورآبادی، 1380: 1 / 194) نقد و نظر: سؤالی که در اینجا وجود دارد این است که اگر چنانکه به دلیل علمی یا شواهد دیگر ثابت گردد که زن باردار نیست یا چنانکه زن عقیم و نازا باشد، یا مرد عقیم باشد، یا شوهر مدتی از همسرش دور و غایب باشد که با گذشت آن مدت مسلم و قطعی گردد که زن باردار نیست؛ آیا در این موارد میتوان گفت که زن نیازی به عده طلاق ندارد؟ پاسخ فقها و مفسران به پرسش فوق منفی است و عده را در این موارد نیز لازم دانستهاند، از اینرو، برخی از مفسران در اینجا ـ افزون بر حکمتهای دیگری که برای لزوم عده آوردهاند ـ پاسخ دادهاند که این دلیل (دوری از اختلاط نطفهها) بهعنوان حکمت عده است و لازم نیست که حکمت چیزی در تمام مواردش شیوع داشته باشد؛ زیرا قوانین و احکام دایر مدار مصلحتها و حکمتهای غالب است نه دائم و فراگیر (طباطبایی، 1417: 2 / 230)؛ یعنی موارد نادر و غیر غالب نیز تابع موارد غالب میشوند و موجب آن نمیشوند که قانون از یکنواختی و متحدالشکل بودن خارج گردد.
نقد و نظر: این دلیل گرچه برای هر دو نوع عده رجعی و باین کارآیی دارد، اما همانطور که گذشت، از نگاه مشهور فقهای شیعه، زنی که به سن یائسگی رسیده است با وجود آمیزش و نهایت لذت حاصل از آن، نیازی به نگهداری عده ندارد، همینطور دختر نابالغی که طلاق داده شده، نیازی به عده طلاق ندارد، حتی اگر با او آمیزش شده باشد؛ یعنی نسبت میان آمیزش و عده، عموم و خصوص مطلق است؛ چراکه هر جا عده هست آمیزش نیز هست، اما هر جا آمیزش هست لزوما عده وجود ندارد."