چکیده:
مبحث دلالت الفاظ در منطق ارسطو به صورت پراکنده مطرح شده است. آرای منطقی ابن سینا، افزون بر شرح و بسط کامل و دقیق دلالت ها، سرآغاز مباحث و مناقشه ها درمورد دلالت التزامیه شده است که در میان شارحان و تابعان او گفت و گوهای دامنه داری را ایجا کرده است. بحث هایی همچون انتقاض دلالت التزامیه با دلالت مطابقیه و دلالت تضمّنیه، مهجور بودن دلالت التزامیه در علوم، مراد از لزوم ماخوذ در دلالت التزامیه، نسبت میان دلالت های التزامیه، مطابقیه و تضمّنیه، از مهم ترین آنهاست. این پژوهش، افزون بر نقد و بررسی دیدگاه ها و مناقشه های منطق دانان، دامنه و شرایط اعتبار دلالت التزامیه را روشن می سازد.
خلاصه ماشینی:
"اما بطلان لازم (عدم تحقق دلالت التزام بدون لزوم خارجی) به خاطر این است که دلالت عدم بر ملکه از نوع دلالت التزامیه است؛ در حالیکه میان آن دو، تعاند خارجی وجود دارد؛ برای مثال، دلالت لفظ «عمی» بر «بصر» به دلالت التزامیه است؛ زیرا «عدم البصر» در جایی صدق میکند که شأنیت «بصر» در آن موجود باشد، با اینکه بین معنای «عمی» که «عدم البصر» است با «بصر» در عالم خارج منافات دارد (قطبالدین رازی، 1386، ص90).
اشتراط لزوم بین در دلالت التزامیه با مشکل «منضبط نبودن» نیز روبهرو است؛ زیرا لازم معنای موضوعله ممکن است برای فردی «بین» و برای فرد دیگری «غیر بین» باشد؛ زیرا لزوم ذهنی با اختلاف عادت و عرف مختلف میشود و در نتیجه، لوازم معنای یک لفظ به لحاظ «بین» یا «غیر بین» بودن نزد افراد گوناگون، مختلف میشوند و همین امر سبب عدم انضباط دلالت التزامی میگردد.
پاسخ این مشکل آن است که: اولا، هر چند اشتراط لزوم بین باعث اختلاف لوازم میشود، ولی باعث عدم انضباطی که دلالت التزامیه را از اعتبار ساقط کند، نیست؛ زیرا همچنین در دلالت وضعیه به خاطر اختلاف در وضع، انضباطی وجود ندارد ولی با این حال کسی اعتبار آن را از این جهت ساقط نکرده است (همان، ص142-143)؛ ثانیا، مشکل بیانضباطی هنگامی رخ میدهد که لزوم بین مطلق (یعنی بین و آشکار بودن نسبت به جمیع اشخاص) معتبر نباشد اما اگر لزوم بین مطلق و بین نسبت به همه اشخاص را معتبر بدانیم، بدین ترتیب تردیدی در انضباط نخواهد بود (قطبالدین رازی، بیتا، ص36)."