چکیده:
در میــان فقیهــان امامــی قــرن دهــم و اوایــل عصــر صفویــه ، علی بــن حســین بن عبدالعالــی کرکــی مشــهور بــه محقــق ثانــی ، یکــی از پرآوازه تریــن فقیهانــی اســت کــه شـهرت و اهمیـت آثـار علمـی اش تـا پایـان عصـر صفـوی زبانـزد بـوده اسـت . فقیهـی کـه بـا تعابیـر بلنـد «الشـیخ الامـام ، المحقـق المنقـح ، نـادرة الزمـان و یتیمـه الاوان » و «ملـک العلمــاء و المحققیــن » از ســوی شــهید ثانــی در اجــازة خــود بــه حســین بن عبدالصمــد عاملــی حارثــی کــه اندکــی پــس از درگذشــت محقــق کرکــی به تاریــخ جمادی الآخــر ٩٤١ کمتــر از یک ســال پــس از درگذشــت محقــق کرکــی اشــاره شده اســت (مجلســی ، ١٤٠٣ق : ١٥١ـ١٥٦). سال شــمار کوتــاه حاضــر به بهانــه درگذشــت وی در ذی الحجــه ٩٤٠ تنظیــم شده اســت . تاریــخ تولــد محقــق کرکــی در منابــع در دســت ، ذکــر نشده اســت ؛ امــا براســاس گفتــه شــیخ حــر عاملــی کــه سـن مـقحق کرکــی را در هنــگام مــرگ اندکــی بیــش از ٧٠ ســال ذکــر کرده اســت ، تاریــخ تولــد تقریبــی او بایــد حــدود ٨٧٠ در روســتای کــرک نــوح باشــد (افنــدی ، ١٤٠١ ق : ٤٤٤ـ٤٤٧).١١١ ذی الحجـــه ٩٠٠؛ محمدبـــن علی بـــن محمدبـــن محمدبـــن خاتـــون بـــه محقـــق کرکـــی اجـــازة بلنـــدی داده و از اوصافـــی کـــه بـــرای محقـــق کرکـــی برشـــمرده می تـــوان دریافـــت کـــه محقـــق کرکـــی در تاریـــخ مذکـــور بـــه درجـــه اجتهـــاد رسیده اســـت (بـــرای متـــن اجـــازه نـــک : مجلسی ،١٤٠٣ق : ٢٠ـ٢٧). دوازدهـم شـعبان ٩٠٥؛ محقـق کرکـی در قاهـره بخشـی از صحیـح مسـلم را نــزد عبدالرحمن بــن ابانــه انصــاری خوانده اســت (افنــدی ، ١٤٠١ق : ٤٤٩ـ٤٥٠). درحالی کــه تاریــخ دقیــق ســفر محقــق کرکــی بــه قاهــره و اقامــت وی در آن جــا دانســته نیســت ؛ امــا به نظــر می رســد کــه محقــق کرکــی پیــش از شــعبان ٩٠٥ بــه قاهــره ســفر کــرده و مدتــی در آن جــا رحــل اقامــت افکنده اســت .
خلاصه ماشینی:
"٣ ٧ ربیــع الاول ٩٢٥ محمدبــن ابی طالــب اســترآبادی کــه شــرحی فارســی بــر رســالۀ الجعفریـۀ نوشـته ، از محقـق کرکـی در نجـف اجـازه دریافـت کـرد (بـرای سال دوم ، شماره ٧ متــن اجــازه نــک : همــان : ٢١٨ـ٢١٩).
١١ ذی الحجــۀ ٩٣٧ در قــم بــه سیدشــمس الدین محمــد مهدی بــن محســن رضـوی مشـهدی در هنـگام سـفر بـه تبریـز بـرای دیـدار بـا شاه طهماسـب اجـازة داده اســت (بــرای متــن اجــازه نــک : مجلســی ، ١٤٠٣ق : ٨١ـ٨٣؛ حســون ، ١٣٨١: ٢٨٩ـ٢٩١).
شــرح حال محقــق کرکــی و کارنامــۀ علمــی او به تفصیــل توســط حجۀالاســلام و المسـلمین محمـد حسـون در جلـد دوم کتـاب حیـاة المحقـق الکرکـی و آثـاره کـه بـه زندگــی علمــی او اختصــاص یافتــه ، آمــده و اســاس نوشــتۀ حاضــر نیــز همــان کتــاب سال دوم ، شماره ٧ اســت کــه به اختصــار از آن بــه حســون یــاد کــرده ام ."