چکیده:
امام حسن (ع) فرزند بزرگ حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و دومین امام ما شیعیان است که در کودکی و جوانی با سه خلیفه نخستین معاصر بود، موضع ایشان در برابر خلافت ابوبکر، عمر و عثمانو حضور ایشان در فتوح ایران و افریقیه سوالی است که این مقاله در پی پاسخ گویی به آن می باشد. به نظر می رسد که ایشان با وجود این که خلافت را حق پدر خود دانسته در مواردی با سه خلیفه همکاری هایی داشته اند، و در زمان دو خلیفه اول ابوبکر و عمر در فتوحات شرکت نکرده، ولی در زمان عثمان، حسن (ع) با سپاهیان به ایران آمده و در فتح طبرستان شرکت داشتند.
برای روشن شدن این مطلب به بررسی موضع ایشان در دوران ابوبکر، عمر و عثمان می پردازیم.
خلاصه ماشینی:
"در مورد حـضور حـسن بـن علـی (ع ) در جنگ افریقیه نمی توان نظر قطعی داد، زیرا در کتاب های فتوح مانند فتـوح البلـدان بـلاذری و فتوح مصر و المغرب ابن عبدالحکم و همچنین در منابع سده های نخستین مانند تاریخ طبـری و یعقوبی مطلبی در این مورد نیامده است .
قتل عثمان سر آغاز فتنه و توطئـه هـای بـزرگ گردیـد و از حکومـت عثمـان و قتـل او بانـدهای فرصت طلب ، سودهایی بسیار بردند و مـصالح عمـومی مـسلمانان را فـدای منـافع شخـصی خـویش کردند و فساد ها و تفرقه هـایی را در اجتمـاع اسـلامی بـه وجـود آوردنـد و روشـن تـرین دلیـل آن مشکلات و ناگواری هایی است که در دوران خلافت علی ابن ابی طالب (ع) پدید آمد و آن حـضرت دیگر نتوانست به اصلاح اجتماع اقدام ورزد و سنت رسول اکرم (ص ) را به جامعه بـاز گردانـد و ایـن فساد و تحریک که ازطرف حزب اموی پدیدآمد، آن چنان گسترش یافت کـه در روزگـار حـسن بـن علی (ع) چاره ای جز صلح باقی نگذارد (القرشی ، حیاه حسن بن علی (ع)، ١١٦/١).
در فتح طبرستان در سال سی ام هجری که بلاذری و برخی از منابع سده چهـارم از آن یـاد کرده اند، احتمال حضور ایشان وجود دارد؛ زیرا سیاست علی (ع)، شیعیان و پیروان ایشان عدم حضور در جنگ ها نبوده است ، هر چند که این حضور توسط عده ای رد گردیـده اسـت ، امـا دلایل قابل پذیرش برای آن ارائه نشده است ، وهمین طور حسن (ع ) سمت حمایـت از عثمـان رادر هنگام حمله مخالفان اوبرای چند روز بر عهده داشت ."