چکیده:
روسیه پس از آن که در دوره دو تزار مسکووی یعنی واسیلی سوم(١٥٠٥-١٥٣٣م .) و ایوان چهارم (١٥٣٣-١٥٨٤م .) کاملا از پوسته دولت - شهری خود خارج شد، رو به توسعه طلبی آورد و از هر چهار جهت گسترش یافت ، به سمت جنوب آنها در ١٥٥٤ آستارا خان را تصرف کردند و تا آغاز قرن نوزدهم مرز جنوبی روسیه در غرب خزر همین شهر باقی ماند. در تمام این مدت هم ارامنه به دنبال یک دولت متحد مسیحی می گشتند تا آنان را از سنگینی محاصره میان دول و ملت های مسلمان نجات بخشد و هم روسها برای گسترش ارضی خود در قفقاز جنوبی به دنبال یک متحد بودند. تجار ارمنی که در مسیر اصفهان به مسکو به کسب و کار مشغول بودند ظهور این قدرت جدید را شناسایی کردند و آن را به اطلاع مقامات کلسیایی خود رساندند. جامعه نخبگان ارمنی از این پس رفت آمد به اروپا را برای کسب حمایت کنار گذاشت و از هر فرصتی برای جلب توجه مقامات روسی به منطقه قفقاز سود برد. فرآیندی که دست آخر موجب بروز دو دور جنگ های ایران و روسیه و انفصال قفقاز از ایران شد. آن چه در این راه به ارامنه انگیزه می داد ترکیبی بود از به دنبال نجات گشتن برای نژاد خود، حفظ کلیسای ارمنی ، مطامع تجاری و تصور خطا درباره ماهیت دولت رومانوف. این بررسی به روند تبدیل شدن این جریان صرفا تجاری به مبادلات سیاسی ودر نهایت اشغال سیاسی می پردازد.
خلاصه ماشینی:
"٢ آخرین تلاش ها از این دست را کاتولیکوس هاکوب جوقاهتسی بنیان گذاشت وی در ١٦٧٩ در حالی که هنوز از کمک اروپاییان ناامید نشده بود در اچمیادزین شورای مخفی دیگری را فراخواند و تصمیم گرفته شد دوباره هیأتی به سوی پاپ برود، اعضای شورا مخالفت خود را با هر گونه توافق با پاپ بر سر سرنوشت کلیسای ارمنی اعلام کردند ولی هیأت با سرپرستی خود کاتولیکوس به راه افتاد، در قسطنطنیه کاتولیکوس در گذشت ٣ و از آن هییت تنها یک نفر به نام اسراییل اوری باقی ماند که به گشت زنی در اروپا پرداخت بی آن که به مسقط الراس خود خبری بدهد، طوری بود که ارامنه او هم مرده می پنداشتند.
چنان که در عریضه درخواستی تجار جلفای نو برای امتیاز تجارت با روسیه دیده می شود این هییت دو سر پرست دارد، نام یکی از آن دو گریگور ماتیفف لوسیکوف است که در مسکو کار را از تجارت پیش تر می برد و در نامه خود به پریکاز امور خارجی دربار مسکو اطلاع می دهد که بایستی در مورد مهمی با او وارد مذاکره شود ولی از آنجا که هراس دارد این 1-Bournoutian, Ibid,p.
/ ارامنه در دور دوم جنگ های ایران و روس تحت رهبری سرکیس (معلم پی ن یش و از اقوام همسر پاسکوویچ ) و نرسس آشتراکی ، سیاستی باز هم جدید را عرضه کردند و آن تشکیل کمیته مهاجرت برای افزودن بر جمعیت ارمنی قفقاز بود."