چکیده:
پایینبودن بهرهوری در بخش کشاورزی، بهکارگیری بیرویة نهادههای تولیدی به منظور افزایش عملکرد در دهههای اخیر در نتیجه تخریب محیطزیست از یکسو و ضرورت استمرار تولید در راستای امنیّت غذایی از سوی دیگر اهمّیّت توجّه به پایداری نظام بهرهبرداری را دوچندان کرده است. پژوهش حاضر با هدف سنجش پایداری نظام بهرهبرداری موجود در بخش کشاورزی استان اصفهان، شامل خرد دهقانی، تعاونی تولید روستایی و شرکت سهامی زراعی صورت گرفت. جامعة آماری شامل 17362 بهرهبردار عضو تعاونی تولید روستایی و 635 بهرهبردار عضو شرکت سهامی زراعی و 85405 واحد بهرهبرداری خرد دهقانی است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و با استفاده از روش انتساب متناسب حجم نمونه از هر شرکت و هر واحد خرد دهقانی در هر روستا، محاسبه گردید. یافتههای این پژوهش نشان داد که از نظر شاخص ترکیبی استانداردشده نظام بهرهبرداری سهامی زراعی و تعاونی تولید روستایی نیمهپایدار و خرد دهقانی ناپایدار است. از لحاظ بُعد اقتصادی شرکت سهامی زراعی نسبت به دو نظام دیگر پایدارتر و از بعد اجتماعی ناپایدارتر، از بعد اجتماعی تعاونی تولید روستایی نسبت به دو نظام دیگر پایدارتر و از نظر زیستمحیطی نسبت به شرکت سهامی زراعی ناپایدارتر است. نظام بهرهبرداری خرد دهقانی از نظر این سه بعد بهویژه اقتصادی از دو نظام بهرهبرداری دیگر ناپایدارتر است لذا تقویت بنیة اقتصادی بهرهبرداران این نظام بهرهبرداری با توجّه به اینکه درصد عمدهای از بهرهبرداران این بخش را تشکیل میدهد جهت افزایش سطح پایداری میتواند مورد توجّه قرار گیرد.
Low productivity in agricultural sector، inappropriate use of production factors to enhance product performance during the last decade as a result of adverse environmental degradation and the need for sustainable production and food security prove the importance of the sustainability of the agricultural farming systems. This study is aimed to assess the sustainability of agricultural farming system، including smallholders، rural production cooperatives and Farm Corporation. The statistical population consisted of 17362 members of rural production cooperatives، 635 members of Farm Corporation and 85405 smallholders. The sample size is calculated by using Cochran formula and the appropriate assignment to each cooperatives and smallholders. The results showed that the standardized complex index of farm Corporations and rural production cooperatives are semi stable while smallholder system is unstable. Dimension farm Corporation is economically more stable than the other two systems، while less stable than the others with social dimension. Besides، social dimension of rural production cooperatives is more stable than other two farming systems. Moreover، environmental dimension is less stable to farm Corporation. Smallholder farming system in term of three dimensions especially economic dimension which is unstable. Economic strengthening small farmers system could be regared due to the fact that is a major percentage of farmers in Iran to increase the sector's degree of sustainability.
خلاصه ماشینی:
"در حـالی کـه شـریفی و همکـاران (١٣٩٠) نشان دادند پایداری نظام بهره برداری کشـاورزی توسـط شـاخص هـای درصـد نیـروی شـاغل خـانوار در ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- Multiple Qualitative and Quantitative Indicators 2- System Simulation 3- Beker 4- Van Calker 5- Sydrovych & Wossink 6- Castodeli & Bechini 7- Binder فعالیت های زراعی، سطح دسترسی به تسهیلات و خدمات اجتماعی، سطح رضایت شغلی بهره برداران بـه عنـوان بعد اجتماعی و میزان خاکورزی حفاظتی، سطح اراضـی زهکشـیشـده بـه عنـوان بعـد زیسـت محیطـی تبیـین میشود.
محاسبه میزان پایداری نظام های بهره برداری تعاونی تولید ( به تصویر صفحه مراجعه شود) ٣- سنجش پایداری نظام بهره برداری سهامی زراعی بـا اسـتفاده از استانداردســازی بـه روش فــازی، شـاخص هــا بـیمقیــاس مـیشــوند، سـپس بــا توجـه بــه ارزش استانداردشده و مقادیر عددی وضعیت پایداری شاخص ها، وضـعیت پایـداری آنهـا در نظـام بهـره بـرداری سـهامی زراعی مورد بررسی قرار گرفته است .
همین شاخص در نظام بهره برداری سهامی زراعی، بـا وجـود اسـتفاده از علـم و فنـاوری نسـبتا نـوین در عملیات کاشت ، داشت و برداشت ، ناپایدار است (با شدت کمتر نسبت به نظـام بهـره بـرداری خـرد دهقـانی ) کـه دلیل عمدة آن ، تأثیر توانایی مدیران تعاونی بر میزان سود سهام پرداختـی بـه اعضـا اسـت ؛ لـذا تأکیـد مـیگـردد شاخص سطح اراضی تحت تناوب زراعی، تسطیح لیزری و آبیاری تحت فشار در نظام بهره بـرداری خـرد دهقـانی در وضعیت ناپایداری قرار دارد از این رو، پیشنهاد میگردد وزارت جهاد کشاورزی بـه ارائـه آمـوزش هـای ترویجـی جهت رعایت تناوب زراعی و اثرات آن بر افزایش تولیـد و حفاظـت منـابع خـاک اقـدام نمایـد ضـمنا نسـبت بـه تأمین امکانات و اعتبارات مورد نیاز برای مزارعی که نیاز به استقرار سامانه هـای آبیـاری تحـت فشـار دارنـد، اقـدام نماید."