چکیده:
استفادة بیرویه از زمین به دلیل افزایش جمعیّت باعث کاهش حاصلخیزی، تخریب و فرسایش آن گردیده است. فرایند نهایی این برداشتهای نامعقول، افزایش چالشهای اقتصادی - اجتماعی و زیستمحیطی است. بخش عمدة تلفات خاک از طریق فرسایش آبی صورت میگیرد که پیشرفته و حادّ آن،نوع خندقی است. هدف از اجرای این پژوهش، مقایسة خاک خندقهای دو منطقة چابهار (خندق شمارة 1 و 2) و سیستان است. برای اجرای این پژوهش، محدودة پراکنش خندقها و همچنین نوع اقلیم آنها مشخّص شد. بر اساس مطالعات میدانی برخی از خصوصیّات خندقها در نقاط مختلف آنها شناسایی گردید. از محلّ سر و فاصلههای 25، 50 و 75 درصد طول آنها، از دولایة خاک سطحی (15-0) و عمقی (30-15 سانتیمتری) نمونههای خاک برداشت و به آزمایشگاه منتقل شد. ویژگیهای اسیدیته، شوری، درصد سدیم قابل تبادل، ظرفیّت تبادل کاتیونی،درصد اشباع و بافت خاک اندازهگیری شد. دادهها با استفاده از برنامة آماری SPSS موردتجزیه و تحلیل قرار گرفت. مقایسة میانگین خصوصیّات فیزیکی و شیمیایی خاک با استفاده از آزمون T نشان داد که بین مقدار pH، EC، SAR، CEC، ESP، SP، رس، سیلت و شن در منطقة چابهار و سیستان اختلاف معنیداری وجود ندارد. شکل پروفیل عمودی راس خندقهای منطقة چابهار به ترتیب مایل و غارمانند و از سیستان عمودی است. پلان عمومی خندقهای چابهار از نوع پنجهای و خطّی بوده ولی در منطقة سیستان به صورت مرکّب است. از لحاظ پلان راس خندق شباهتهای بین برخی از خندقها وجود دارد. به صورتی که خندقهای U و Vشکل به ترتیب دارای پلان راس شاخهای و نقطهای است.
Nowadays، the population growth leads to increasing the demand for food، which typically causes additional use of arable land and water. Improper use of the earth due to population growth leads to environmental degradation، economicandsocial challenges، low- income housing and migration to other part of country or the world. The most part of soil loss is through water erosion in the world. Gully erosion is a highly visible form of the soil erosion that not only affects soil productivity and restricts land use، but also threatens infrastructure.
The present research aims at studying and comparing soil characteristics of gullies formed in the two regions which are sensitive to erosion (Chabahar and Sistan). In the present study، the available Geologic maps، aerialphotographs، Jammab map and field observation were applied to find gully erosion region. The kind of dominant climate was recognized. Moreover، two gullies in each region were selected in which the gully morphometric and natural characteristic were measured. Soil samples were taken from، 25%، 50%، and 75% of gully length at each location which were analyzed for soil characteristic and pH، EC، SAR، CEC، ESP، SP and texture. The data were analyzed using SPSSsoftware. The findings indicate that there are no statistically significant differences among the region soil properties. The profile typesofgully-headin Chabahar and Sistan are cave and vertical، respectively.
خلاصه ماشینی:
"در خاک عمقی نیز فاکتورهای درصد سیلت رابطۀ مثبت معنیدار (سطح ١%) و درصد شـن نیـز رابطـۀ منفـی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- Conoscenti 2- Dube 3- Torri 4- Boardman 5- Paolo 6- Kalinicenko 7- lliinski 8- Ezechi 9- Sigunga 10- Lesschen 11- Morgan معنیدار (سطح ٥%) با حجم رسوب خندق ها دارند.
عواملی از قبیل وضعیت طبیعی و فیزیوگرافی حوضه ، فرسایش پذیری خاک، جریانات رودخانه ای، وقوع سیلاب سهمگین ، شدت بارندگی زیاد و همچنین عوامل انسانی همانند عدم استفاده از زمین بـر اسـاس اسـتعداد آن ، تغییر کاربری و بهره برداری نامناسب توسط انسان ، آبیاری غیر اصولی، رهـا شـدن آب آبیـاری در پایین دسـت ، طراحی نامناسب سازه های آبیاری (بند خاکی)، همچنین تخریب منابع طبیعی توسط بهره بـرداران روسـتایی و عشایری و عدم حفاظت لازم از کانال های مربوطه در ایجاد خندق شمارة ١ چابهار نقـش داشـته اند.
همچنـین عواملی مانند خصوصیات طبیعی و فیزیوگرافی، فرسایش پذیری زیاد خاک، تخریب پوشـش گیـاهی، جریانـات رودخانه ای، وقوع سیلاب های حجیم ، شدت زیاد بارندگی، عدم استفاده از زمین بـر اسـاس تناسـب آن ، تغییـر کاربری و بهره برداری نامناسب توسط انسان ، آبیاری غیر اصولی، رها شدن آب آبیاری در پایین دسـت ، طراحـی نامناسب سازه های آبیاری، تخریب منابع طبیعی توسط بهره برداران روستایی و عشـایری باعـث ایجـاد خنـدق ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- Gomez 2- Schnabel شمارة ٢ چابهار گردیده اند؛ بنابراین نتیجه گیری میشود که خصوصیات خـاک و حساسـیت آن بـه فرسـایش ، وضعیت طبیعی محدوده های گسترش خندق و همچنین فعالیت های انسانی باعث ایجاد و توسعه خنـدق ها در مناطق مورد بررسی گردیده است ."