چکیده:
سیاق به معنای «نحوه ی چینش الفاظ اعمّ از مفردات یا جملات» یکی از قراینی است که برای فهم مراد آیات بهکار میرود. در آثار مفسّران معاصر، بهخصوص علّامة طباطبایی به این قرینه بیش از گذشته توجّه شده است. این مقاله درصدد ارایه نمونههایی از استناد به این قرینه، در فقه قرآنی معصومان(علیهمالسّلام) است. ازاینرو، برای نمونه سهمورد از استناد به سیاق در روایات امامان معصوم (علیهمالسّلام) ذکر شده و بازتاب آن در برداشت فقهی از آیات بررسی شده است. این سهمورد بهترتیب عبارتند از: «استناد به سیاق خمر و میسر و ازلام و انصاب»، «سیاق حجّ و عمره» و «سیاق آیه ی وضو».
خلاصه ماشینی:
ممکن است گفته شود اثبات حرمت خمر و میسر از این آیه نیازمند استفاده از قرینة وحدت سیاق نیست بلکه این حکم از تعبیر «رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیطَانِ» و امر به اجتناب در جملة «فَاجْتَنِبُوهُ» استفاده میشود.
ثانیاً اهمّیت و جایگاه استدلال به قرینة سیاق این آیه، آنگاه روشن میشود که متوجه باشیم که به گزارشهای تاریخی برخی فقیهان مورد تأیید دستگاه خلافت، حرامشدن خمر در قرآن را انکار کرده و ادّعا میکردند آیات قرآن بر حرمت خمر دلالت نمیکند و بیان میکردند هرچند در قرآن از خمر نهی شده است امّا از این نهی، حرمت استفاده نمیشود؛ تا آنجا که حدّ اقل در برخی مقاطع زمانی، قول به دلالت این آیه بر حرمت خمر از اختصاصات پیروان اهلبیت(علیهمالسلام) شناخته میشد.
در روایات رسیده از امامان معصوم(علیهمالسلام) برای اثبات وجوب عمره به قرینة وحدت سیاق حج و عمره در این آیه استناد شده است.
در این روایات چنانکه مشاهده میشود، با استناد به وحدت سیاق حجّ و عمره، به وجوب عمره علاوه بر حجّ حکم شده است.
چنانکه در بیان دیدگاه مفسّران توضیح داده شد در صورتی میتوان از وحدت سیاق عمره و حجّ در این آیه، وجوب عمره را استفاده کرد که بتوان کلمة «اتمّوا» در این آیه را به معنای «اقیموا» تفسیر کرد و «اتمام» را به معنای «اقامه» گرفت.