چکیده:
تعیین مهریه های سنگین توسط زوجین که گاه ادای آن در توان زوج نیست از مشکلات شایع حقوقی است. این مهریه ها اغلب به طور کلی فی الذمه بر عهده زوج قرار می گیرد در حالی که اوضاع و احوال نشان می دهد متعهد نه تنها توان بالفعل پرداخت آن را ندارد بلکه احتمال معقولی به توانایی او در آینده نیز نیست. بطلان این گونه مهریه ها به علت مقدور التسلیم نبودن، مورد اشاره بعضی از اساتید حقوق قرار گرفته است. اما این اشکال تا جایی که تتبع شد، در فقه مورد استناد قرار نگرفته است. به عقیده نگارنده بطلان مهر با استناد به دلیل مزبور منحصرا با اتخاذ بعضی از مبانی ممکن است و پس از بحث و بررسی احتمالات مختلف در موضوع، اعتقاد به بطلان مهریه سنگین به علت مقدور التسلیم نبودن ترجیح داده شده است.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلي ما در اين مقاله اين است که اگر تعيين مهريه سنگين با امکانات مالي زوجي تناسب نداشته باشد به گونه اي که تسليم مهر براي او غير مقدور باشد آيا مي توان توافق بر آن را به همين دليل باطل تلقي کرد؟ مي دانيم يکي از ضوابط عام مورد معامله يا تعهد، مقدورالتسليم بودن آن است .
هرچند عده اي از فقها تصريح کرده اند که تمکن فعلي زوج نسبت به پرداخت مهر شرط صحت عقد نيست و براي اين امر نيز ادعاي اجماع کرده اند ولي همچنان که معلوم است در مورد بحث ، با در نظر گرفتن شرايط مالي زوج نه تنها تأديه مبلغ مهر فعلا غير مقدور است بلکه در آينده نيز عادتا امکان نخواهد داشت » (شهيدي ، ١٣٧٥، ص ٥١).
به هر حال بطلان مهريه سنگين به علت غير مقدور التسليم بودن و نهايت غرري بودن متفرع بر اين است که قاعده مزبور در توافق مربوط به مهر جريان داشته باشد و از طرفي بپذيريم که مفهوم غرر علاوه بر جهل شامل خطر نيز مي گردد.
دلايلي که در توجيه نظر مقابل ارائه شده نيز قابل نقد است چرا که : الف : هرچند بحث از قدرت بر تسليم در مورد شرايط مورد معامله يا مورد تعهد آمده اما با توجه به مباني استدلالي و ادله اي که توجيه کننده ضرورت قدرت بر تسليم است ، بدست مي آيد که فقها مقدور التسليم بودن مورد معامله را مقدمه اي براي بحث مورد نظر خود قرار داده اند تا متعاقبا ثابت نمايند هرگاه متعهد توان تسليم نداشته باشد معامله غرري و باطل است .