چکیده:
بیشتر عالمان مسلمان درباره زیست معنوی انسان با استعارههای لفظی حرکت در صراط، سبیل و طریق سخن گفتهاند؛ گویا براساس تجارب شخصی و برخی شواهد قرآنی، زیست معنوی در فرآیند مسافتی اتفاق میافتد؛ ازاینرو برخی اندیشمندان مسلمان باتوجهبه زبان قرآن به شکل استعاری این نوع زیستن را «سفر معنوی» یا «سیروسلوک» خواندهاند؛ اما زبان وحی برای تبیین زیست معنوی، استعارههای متعددی دارد که یکی از آنها «سفر معنوی» است. برخی دیگر از استعارههای قرآن عبارتاند از: حرکت از ظلمات الی النور؛ زراعت؛ تعبد و بندگی؛ حرکت از چپ به راست یا از پایین به بالا.
این مقاله ابتدا پیشینه الگوسازی را براساس استعاره مشهور سفر معنوی یا «زیست معنوی سفر است» میاورد تا اهمیت این استعاره و میزان تاثیر آن را بر درک مسلمانان از زیست معنوی نشان دهد. سپس نظریه «استعارههای مفهومی» را معرفی میکند و میکوشد ظرفیتهای این نظریه را برای درکی جدید از تعدد تبیینها از زیست معنوی در قرآن نشان دهد. یافته اصلی مقاله این است که در قرآن الگوهای متعددی برای تبیین زیست معنوی وجود دارد که نظریه استعارههای مفهومی میتواند برای آشنایی با تعدد این تبیینها افقهایی را بگشاید.
The majority of Muslim scholars have spoken of spiritual life of human by metaphors of moving in Serat, Sabil, and Tariq, which all mean something like way, road or path. It seems that according to their personal experiences and some Quranic evidences the spiritual life occurs for them in the process of a distance. It is for this reason that some of Muslim scholars have metaphorically called this kind of living as ‘spiritual journey’ or ‘seyr va soluk.’ But the language of revelation has many metaphors for spiritual life, and ‘spiritual journey’ is only one of them. We have other Quranic metaphors like moving from darkness to light, farming, thralldom, moving from left to right or from below to above. At first, this paper will introduce the history of modeling on the basis of the spiritual journey or ‘spiritual life is a journey’ famous metaphor to show the importance of this metaphor and its influence on Muslims’ understanding of spiritual life. Secondly, it will introduce the theory of ‘conceptual metaphors’ and attempt to show the capacities of this theory for obtaining a new understanding of the multiplicity of the presentations of spiritual life in Quran. The major finding of this paper is that in Quran there a multiplicity of patterns for presenting the spiritual life which the theory of conceptual metaphors can open some horizons for being familiar with their multiplicity.
خلاصه ماشینی:
"البتـه همان طورکـه شـکر (١٠١ :Ibid) و دیگـران (پـورعزت و هاشمیان ، ۱۳۸۶: ۱۵۵) توجه کرده اند، برای فهم استعارٔە «زیست معنوی سفر اسـت » غیـر از شناختی اجمالی از حوزٔە مقصد (زیست معنوی )، عناصـر مفهـومی و الفـاظ پرکـاربرد حوزٔە مبدأ (سفر) را نیز باید شناخت و طرح وارٔە پایـه ای را نیـز بایـد درک کـرد کـه ایـن عناصر حوزه مبدأ براساس آن بر عناصر حوزٔە مقصد نگاشته شده اند.
در انتهای این بحث ، دلایل به کارگیری این طرح واره در قرآن و اسـتعاره هـای دیگـر قـرآن را طرح خواهیم کرد که براساس این طرح واره ساخته شده اند؛ اما اکنون ویژگـی اصـلی ایـن طرح واره را تبیین میکنیم تا علت ساختن استعاره های متعدد براساس آن (ازجمله استعارٔە «زیست معنوی سفر است ») بهتر مشخص شود.
۲. استعارٔە «زیست معنوی، حرکت از ظلمات به نور است » یکی دیگر از استعاره های مفهومی قرآن در تبیین زیست معنـوی انسـان را کـه بیشـتر مفهوم سازی آن (مانند استعارٔە مفهومی سفر) بر طرح وارٔە حرکتی بنا شده است ، میتوان با این عبارت صورت بندی کرد: «زیست معنوی حرکت به سمت نور است .
البته این استعارٔە مفهومی از کیفیت ارتباط انسان و خداوند درمیـان اعـراب پـیش از اسـلام نیـز سـابقه داشـته اسـت (عندلیبی، ۱۳۸۵: ۱۳۲) و اسلام با ارائۀ دلالت های خاصی برای آن براساس نگاشت برخی عناصر حوزٔە عبد بر زیست معنوی مسلمان ، مفهوم خاصی به آن داده است ."