چکیده:
میان ساختارهای زبانی هر جامعه و همچنین الگوهای شناختی، فکری و فرهنگی آن رابطهای تنگاتنگ برقرار است؛ به طوری که میتوان گفت در بسیاری از فرهنگها، زبان نقش اصلی را در شناخت مقولههای فرهنگی برعهده دارد. در واقع در این فرهنگ ها بدون شناخت زبان، راه به جایی نمیتوان برد. این نوع مطالعه در ساخت و بافت متن به منظور شناخت فرهنگ زبانی و اجتماعی سابقهی بسیار زیادی ندارد. مکتب صورت گرایی، رویکردی زبان شناسانه است که بر خلاف سایر مکاتب نقدی در دریافت معنای متن به دیدگاههای تاریخی، سیاسی، جامعه شناسی و روان شناسی توجه نمیکند؛ اما این امر به معنای این نیست که زبان و متن هیچ رابطهای با فرهنگ و جامعهیِ متن ندارد، بلکه به عبارتی دیگر، این نوع از تحلیل و بررسی معنای متن، جلوه ای دیگر از اهمیت به فرهنگ و جامعه یِ متن است؛ زیرا رویکرد فرمالیستی، هدف اصلی و والای متن را سمت و سو دادن به جامعه و فرهنگِ آن میداند که میتوان آن را همسو با رویکرد شکل دهی در تئوریهای جامعه شناسی و علوم سیاسی دانست. مقاله حاضر براساس این رویکرد ( فرمالیستی و شکل دهی) به تحلیل و بررسی سوره کوثر میپردازد و براساس واکاوی مقولههای زبانی، سعی در ایجاد مرکزیت معنایی سوره دارد؛ زیرا این پژوهش، وجه غالب فرهنگ اسلامی را متن میداند. در پایان مقاله نشان داده شده که براساس رویکرد فرمالیستی و شکل دهی، وجه مسلط و غالب سوره کوثر، آشنایی زدایی در سطح واژگانی و از حیث محتوایی امتداد نسل پیامبر(ص) است.
خلاصه ماشینی:
کلیدواژهها: واکاوی زبانی، فرهنگ و زبان، فرمالیست، شکل دهی، سوره کوثر مقدمه از آنجا که مکتب فرمالیسم به متن ادبی نه به عنوان محصول فرهنگی بلکه به عنوان متنی می نگرد که فرهنگ و گفتمان جامعه را در خفا و در دل خود دارد ولی به دنبال آن است که آن گفتمان را تغییر دهد؛ می توان گفت که بین رویکرد فرمالیستی و سازه های فرهنگی ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد.
در پایان، این مقاله توانسته است به سؤالهای زیر پاسخ مناسبی ارائه دهد: وجه غالب زبانی مطرح شده از طرف یاکوبسن چه نقشی در تبیین گفتمان فکری متن مورد نظر و هم چنین فرآیند فهم معنی دارد؟ چه رابطه ای بین تئوریهای مطرح شده رویکرد شکل دهی در دانش جامعه شناسی و علوم سیاسی و بین مکتب فرمالیست وجود دارد؟ وجه غالب زبانی سوره کوثر براساس رویکرد فرمالیستی و واکاوی مقوله های زبانی چیست؟ این امر چه نقشی در تبیین گفتمان مطرح شده در متن دارد؟ فرضیه فرضیههایی که برای پاسخ به این سؤالها میتوان در نظر گرفت را میتوان چنین بیان کردکه وجه غالب سوره کوثر امتداد نسل پیامبر است که این خوانش تقارب زیادی با بیشتر تفاسیر ندارد.
اهمیت پژوهش اهمیت این تحقیق را در این می توان یافت که تمامی مقوله ها و مؤلفه های زبانی در پرتو رویکرد فرمالیستی به منظور شکل دهی به فرآیند صحیح فهم متن است و همین مؤلفه ها و مقوله های زبانی ما را در تعیین وجه غالب متن (سوره کوثر) کمک فراوانی می کند.