چکیده:
پدیده خشکسالی ازجمله مخاطرات محیطی است که از دیرباز درخور توجه انسان بوده و از قرن 20، با نگاه علمی به آن توجه ویژهای شده است. این پدیده اقلیمی از نظر ویژگیهای خزندهبودن، مداومبودن، آثار تدریجی، اجتنابناپذیری و... از سایر پدیدهها و مخاطرات طبیعی متفاوت است. موقعیت جغرافیایی کشور ایران روی کمربند خشک کره زمین و بهویژه موقعیت منطقه مطالعهشده، شرایط را برای وقوع این پدیده مهیا کرده است. پژوهش حاضر با استفاده از شاخص ذخیره آب سطحی به بررسی و آشکارسازی خشکسالی هیدرولوژیک در سطح دشت لنجان میپردازد و آثار این پدیده را بر بخش کشاورزی ارزیابی میکند. روش تجزیه و تحلیل دادهها از نوع تحلیل روابط آماری است. نتایج نشان میدهند که در دوره مطالعهشده (1380 تا 1391)، شرایط خشکسالی با 42 درصد، بیشترین احتمال وقوع را دارد. نتایج محاسبه شاخص SWSI برای آشکارسازی خشکسالی نیز نشان میدهند که تنها دو سال نرمال در دوره زمانی بررسیشده وجود داشته است و سایر سالها دارای شرایط خشکسالی هیدرولوژیک بودهاند. نتایج آزمون من - کندال در روندیابی تغییرات محصولات کشاورزی نیز روند افزایشی میزان تولید و سطح زیرکشت محصولات باغی منطقه و روند کاهشی میزان عملکرد آنها را نشان میدهند. همچنین تولید، سطح زیرکشت و عملکرد محصولات زراعی منطقه روند کاهشی دارند. در میان محصولات زراعی، تنها میزان تولید و سطح زیرکشت برنج روند افزایشی دارد.
خلاصه ماشینی:
با توجه به مشکلات مطرح شده ، پژوهش حاضر در پـي آشکارسـازي وضـعيت خشکسـالي در منطقـه لنجـان و بررسي آثار احتمالي اين پديده بر وضعيت کشاورزي (سطح زيرکشت ، ميزان توليـد، عملکـرد محصـولات مختلـف باغي و زراعي) منطقه يادشده است تا با ارائه پيشنهادهايي در اين راستا، براي آينده مناسب تر تصميم گيري شود.
جدول - ٥: ويژگيهاي محصولات زراعي و باغي مطالعه شده (ميانگين سال هاي ٩١-١٣٨٠) نوع نام محصول سطح زير کشت (هکتار) ميزان توليد (تن ) عملکرد در هکتار (کيلوگرم ) گندم 1651/45 6468/68 3799/54 جو 825/73 3320/38 3895/88 برنج 2009/64 11221/3 5585/23 ارزن 49/55 118/41 2411/55 نخود 13/86 21/19 1272/73 انواع لوبيا 63/18 116/6 1507/84 عدس 2/86 3/59 839/51 ماش 51/646 45/58 839/67 هندوانه 50/82 1511/55 26874/82 سيب زميني 118/09 3319/23 28878/39 پياز 54/82 3136/18 49630/84 يونجه 350/36 3475/45 10398/32 ذرت علوفه 138/91 6156 41324/47 کلزا 23/27 41/1 2254/26 چغندر و شلغم 10/54 301/18 25979/36 آفتابگردان 119/64 255/09 1625/45 آلبالو 9/13 34/38 4660/51 گيلاس 15/63 65/64 5997/81 گوجه 10/64 70/04 5927/76 آلو 12/55 45/29 5149/51 هلو 19/17 95/53 5983/38 زردآلو 79/43 289/55 3749/91 سيب 43/65 155/40 5024/89 گلابي 10/32 65/31 6722/91 به 42/49 363/90 8907/85 انار 22/01 103/72 5536/67 انگور 833/82 4517/54 5586/25 گردو 438/59 642/08 1477/66 بادام 589/68 559 1101/80 منبع : سازمان جهاد کشاورزي استان اصفهان ، ١٣٩٣ محدوده مطالعه شده محدوده مطالعه شده در پژوهش حاضر، منطقه لنجان است که با وسعت ١١٧٢ کيلـومتر مربـع در ٣٥ کيلـومتري جنوب غربي اصفهان در دره گسترده زاينده رود واقع شده اسـت و از شـمال بـه شهرسـتان نجـف آبـاد، از شـرق بـه دشت هاي مبارکه و فلاورجان و از جنوب و غرب به استان چهارمحال وبختياري محدود مـي شـود (شـکل ١).