چکیده:
در این جستار سعی شده است با بررسی اندیشه های یکی از برجسته ترین نمایندگان جریان
علی شریعتی در کشاکش میان انحطاط شناسی فرهنگ و مدنیت اسلامی و چه باید کرد؟ » نواندیشی دینی، علی شریعتی، در موضوع چرایی و چگونگی انحطاط مزمن تاریخی فرهنگ و مدنیت اسلامی، تحلیل و تبیین شود . آن گونه که مجموعه آثار شریعتی گواهی می دهند، بزرگ ترین دغدغه فکری و اصلی ترین مسئله ای که در کنار سایر مسائل مورد توجّه او قرار گرفته است، علّت شناسی انحطاط و شناخت راه یا راه های برون رفت از آن بود . بر پایه مباحث عرضه شده، راقم این سطور در پاسخ به مسئله موردنظر مدعی است، شریعتی بر این باور بود که الیناسیون، استعمار، اسلام فرهنگ و تقدّم آن بر اسلام ایدئولوژی، اجتهاد سنتی و تقدّم آن بر اجتهاد پویا، منطق صوری ارسطویی یا همان درد یونانی زدگی، هندزدگی، تصوف زدگی و آخرت اندیشی افراطی، نقش و تاثیر بنیادینی در زوال و انحطاط تاریخ مسلمین و ایرانیان داشته اند. آسیب شناسی شریعتی و روبه رو شدن با این وضعیت منحط تاریخی موجب تبیین و تحلیل او در این باره شد که برای برون رفت از این زوال و انحطاط چه باید کرد؟ از نظر او اجتهاد پویا که از مصادیق بارز هجرت فکری، روحی و معنوی بود موتور محرکة تاریخ و راه برون رفت از جمود و خمود و رکود و انحطاط است . نظریه او درباره قانون تاریخی تبدیل ایدئولوژی به فرهنگ یا تبدیل نهضت به نظام و نیز نظریه او دربار ه بازگشت به خویشتن و پروتستانیسم اسلامی ناظر به همین معنی بود.
خلاصه ماشینی:
"در راسـتای ایـن دغدغه ، شریعتی کمر همت بدان امر بسته است که به پرسش علت شناسی انحطـاط و ابهامـات گران سنگش پاسخ هایی مناسب و موجه بدهد و اندیشه های بسیاری را نیز مطرح و بررسی کند ١- رحمانیان ، داریوش ، پیشین ، صص ٣٨–٢٢؛ حائری ، عبدالهادی ، (١٣٦٧)، نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران بادو رویه تمدن بورژوازی غرب، چاپ پنجم ، تهران : امیر کبیر، صص ٣١٣–٢٧٢؛ برای اطلاع بیشتر از نبودن افق های نوین معرفت شناسی و روش شناسی مسلمانان در این زمینه ر.
١ او از منظـر تـاریخ نگـری و جامعه شناسی و انقلاب اجتمـاعی و فکـری ، بـزرگ تـرین رسـالت و مـسئولیت خـویش را آن می داند که علـت اساسـی و حقیقـی انحطـاط جامعـه را پیـدا کنـد و عامـل واقعـی توقـف و عقب ماندگی و پس رفت را برای انسان و نژاد و محیطش کشف کند و آنگاه جامعه خواب آلـود و ناآگاه را به عامل اساسی و تقدیر شوم تاریخی و اجتماعی آگـاه سـازد و راه حـل و هـدف و مسیر درست جامعه برای حرکت از این وضع را نشان دهد و بر اساس امکانات ، نیازها، دردها و همچنین سرمایه های جامعه شان راه حل هایی را که برای ملت موجود است بـه دسـت آورد و بر مبنای طرح و مکتبی بر اساس استخدام درست سرمایه ها و شـناخت دقیـق دردهـا بـه پیـدا ١- کاجی ، حسین ،( ١٣٧٨)، کیستی ما، چاپ دوم ، تهران : روزنه ، صص ٣٦-٣٧ و نیز ر."